‘Tokhang,’ at kung bakit ‘natural’ na mapili ito bilang Salita ng Taon 2018

Jee Y. Geronimo

This is AI generated summarization, which may have errors. For context, always refer to the full article.

‘Tokhang,’ at kung bakit ‘natural’ na mapili ito bilang Salita ng Taon 2018

Rappler

Karamihan sa mga salitang pinagpilian sa Sawikaan 2018 ay mga politikal na salita. 'Ganoong katensiyonado ang development pati ng wika,' sabi ni National Artist Virgilio Almario, tagapangulo ng Komisyon sa Wikang Filipino

MAYNILA, Pilipinas – Mula sa 11 salita, namayagpag ang “tokhang” bilang Salita ng Taon sa Sawikaan 2018 na ginanap nitong Biyernes, Oktubre 26, sa Diliman campus ng Unibersidad ng Pilipinas.

Para kay Romulo Baquiran Jr, direktor ng Filipinas Institute of Translation, “natural choice” ang “tokhang” na maging Salita ng Taon dahil, aniya, naging “centerpiece” ito ng administrasyong Duterte.

“Itong issue ng tokhang ay talagang nasa forefront ng Filipino life and kailangang i-confront siya, i-discuss kung ano ba talaga ‘yung merits nito,” sabi ni Baquiran sa kaniyang panayam sa Rappler.

Ayon naman kay Mark Angeles – ang nagpasa ng salitang “tokhang” para sa Sawikaan – “napakamakapangyarihan” ng salitang ito dahil sa taglay nitong “talim” para sa mga gustong gumamit nito.

“Para sa mga nasa gobyerno, nasa pulisya, para sa kanilang kampanya kontra-droga, at ito ring salitang ito ay nagresulta ng napakaraming pagtutol laban sa mga paglabag sa mga karapatang pantao,” ani Angeles.

Gayumpaman, sinamahan pa rin ng katatawanan ni Angeles ang presentasyon niya nitong Biyernes. Nagbigay siya ng mga halimbawa ng kung paanong ginagamit na ng mga Filipino ang salitang “tokhang” sa pang-araw-araw na pamumuhay.

Halimbawa, may mga Filipino na raw na tinatawag na “tokhang baboy” ang tokwa’t baboy. Sa Bulacan, mayroon daw isang kainan na ang pangalan ay Tokhang Corner, at nagbebenta ito ng shabu-shabu.

“‘Yung explanation noong presenter was coherent, it was may kaunting humor and nakuha ‘yung buong practice ng mga Filipino na, despite [that] it’s kind of horrendous, pero nandoon pa rin ‘yung sense of humor and kung paano mag-cope ‘yung mga Filipino with an event like this na could be serious and deeply troubling, but there’s a way of coping with it through irony and humor,” paliwanag ni Baquiran.

Para kay National Artist Virgilio Almario, tagapangulo ng Komisyon sa Wikang Filipino, kasama raw sa temperament ng mga Filipino na gawing kalokohan ang mga bagay-bagay.

“Pagka niloloko, parang galit sila doon, kaya lang dinadaan sa biro at kalokohan ‘yung kanilang tunay na damdamin,” sabi ni Almario sa kaniyang panayam sa Rappler.

Katutubong wika

Mapapansin na sa mga nakaraang taon, kung hindi Ingles ang Salita ng Taon (selfie) ay hango naman ito sa Ingles (fotobam). May Ingles din sa mga salitang pinagpilian ngayong taon.

Pero kakaiba ang tokhang hindi lang dahil Bisaya ito, kung hindi dahil isang salita itong nanggaling sa dalawang pinagsamang salita – “toktok” (katok) at “hangyo” (pakiusap).

“Naghahanap kami talaga ng mga salita na nagmumula sa mga katutubong wika, at ‘yun ang isang ganda ng ‘tokhang,’ nagmula sa Bisayan words. At sa amin ngayong patakaran sa Komisyon sa Wikang Filipino, ‘yun ang gusto namin,” ani Almario.

Dagdag niya, “Unfortunate lang na may orihinal na masamang kahulugan ang ‘tokhang,’ pero in terms of our policy na payamanin ang pambansang wika sa pamamagitan ng katutubong wika, magandang pagkakataon ‘yung ‘tokhang.'”

Para kay Angeles, isa ito sa mabuting bagay na naidulot ng pagpapapasok ng salitang “tokhang” sa kamalayan ng mga Filipino.

“Ngunit sa kabila nito, kailangang tingnan pa rin natin na mayroong masamang epekto ito sa napakaraming Filipino, lalong-lalo na sa mga mahihirap – duplicitous,” dagdag niya.

Political tension?

Kapansin-pansin na karamihan sa mga salitang pinagpilian sa Sawikaan 2018 ay mga politikal na salita.

Sabi ni Baquiran, ang mga salitang ito ay hindi idinikta ng mga organisasyon na nagdaos ng kumperensiya. Aniya, nanggaling ang mga ito “objectively from the media and popular discussions” at sa “observed daily life ng mga Filipino.”

Diin ni Almario, ang pagpili ng Salita ng Taon ay “parang pagkilala sa naging kabuluhan ng salitang ito sa ating buhay, sa buhay Filipino.”

“Wala rin kaming interes na sa pamamagitan nito ay mag-criticize, halimbawa, doon sa original na paggamit ng tokhang. Ang amin lang talaga ay ‘yun, i-record na ito ay isang salita na naging napakapopular sa Pilipinas at nagkakaroon ng iba’t ibang gamit sa wika ng sambayanan,” dagdag niya.

Pero inamin niyang ipinakikita ng mga salitang pinagpilian na mataas ang political tension sa Pilipinas ngayon.

“Mataas ang tension, and I think ‘yung mga tao naguguluhan ang isip, hindi sila panatag, kaya ganoong katensiyonado ang development pati ng wika, very tense,” ani Almario. – Rappler.com

Add a comment

Sort by

There are no comments yet. Add your comment to start the conversation.

Summarize this article with AI

How does this make you feel?

Loading
Download the Rappler App!
Avatar photo

author

Jee Y. Geronimo

Jee is part of Rappler's Central Desk, handling most of the world, science, and environment stories on the site. She enjoys listening to podcasts and K-pop, watching Asian dramas, and running long distances. She hopes to visit Israel someday to retrace the steps of her Savior.