HINDI TOTOO: Ang Pilipinas ang gumawa ng kauna-unahang ‘liquid-propellant rocket’

Buod

• Ang sabi-sabi: Ayon sa isang video sa Facebook, kinilala ng National Aeronautics and Space Administration (NASA) ng Estados Unidos ang Pilipinas bilang kauna-unahang nakagawa ng liquid-propellant rocket sa mundo, sa ilalim ng diktadurya ni Ferdinand E. Marcos noong 1972. 
• Marka: HINDI TOTOO. 
• Ang katotohanan: Ang unang gumawa ng liquid-propellant rocket sa buong mundo noon pang Marso 16, 1962 ay ang Amerikanong inhenyero na si Richard Goddard. Walang katotohanan ang sabi-sabing kinilala ng NASA ang Pilipinas para sa paggawa ng kauna-unahang liquid-propellant rocket.
• Bakit kailangan i-fact-check: Nang isulat ang fact check na ito, umabot sa mahigit 264,000 na views, 16,000 na mga reaksiyon, at 1,600 na shares ang post na naglalaman ng sabi-sabing ito sa Facebook. 

Mga detalye 

Mula Hunyo 16, kumakalat ang isang video sa Facebook na naglalaman ng sabi-sabing ang Pilipinas ang nakagawa ng kauna-unahang liquid-propellant rocket sa ilalim ng diktadurya ni Ferdinand E. Marcos noong 1972. 

Ang mismong sinabi sa video na ito ay: “Matapos ng ilang pag-aaral at paggawa nito, kinilala ng National Aeronautics and Space Administration (NASA) mula sa Estados Unidos bilang kauna-unahang liquid-propellant rocket, na maihahantulad sa unguided artillery Katyusha ng Soviet.”

Nang isulat ang fact check na ito, umabot sa mahigit 264,000 na views, 16,000 na reaksiyon, at 1,600 na shares ang post na naglalaman ng sabi-sabing ito sa Facebook. 

Hindi totoo ang sabi-sabing ito. 

Ang Amerikanong inhenyero na si Richard Goddard ang kauna-unahang gumawa sa buong mundo ng liquid-propellant rocket noong Marso 16, 1962 – isang dekada bago ito magawa ng Pilipinas.

Noong 1972, nilunsad ang programang “Project Santa Barbara,” kung saan pinagsikapan ng mga Pilipinong siyentipiko at miyembro ng Hukbong Pandagat sa bansa ang paggawa ng mga rocket.

Sa ilalim ng proyektong ito, matagumpay na nailunsad ang kauna-unahang liquid-propellant rocket na gawa sa Pilipinas na pinangalanan nilang “Bong Bong 11,” kaparis ng pangalan ng anak ni Marcos na si president-elect Ferdinand “BongBong” Marcos Jr. 

Ngunit hindi ito ang unang nagawang liquid-propellant rocket sa kasaysayan ng mundo, kundi sa Pilipinas lamang. 

Hindi pinatuloy ang programang ito at ang paggawa ng iba pang mga rocket. Walang opisyal na dokumento o ulat na nagbibigay ng dahilan kung bakit pinatigil ng gobyerno ang programang ito. 

Hindi rin totoo na maaaring ikumpara sa “guided artillery Katyusha” ang rocket na ito, at wala ring katotohanan ang sabi-sabing kinilala ng NASA ang Pilipinas para sa paggawa ng kauna-unahang liquid-propellant rocket.

Kinilala ng NASA ang matagumpay na paglunsad ng rocket na nagawa ng Pilipinas noong 1972, ngunit ito lamang ang sinabi nila sa kanilang ulat: “March 12: Philippines successfully launched Bong Bong 11, its first liquid-propellant rocket. Rocket was successfully retrieved from South China Sea.”

(March 12: Matagumpay ang Pilipinas sa paglunsad ng Bong Bong 11, ang kauna-unahang liquid-propellant rocket nito. Nabawi ang rocket mula sa South China Sea.) 

Hindi kinilala ng NASA ang Pilipinas bilang kauna-unahang bansang nakagawa ng liquid-propellant rocket.

Ang tinutukoy na Katyusha ay isang artilerya para sa mga rocket na ginawa ng Soviet Union noong World War II upang makapagdala ng mga pampasabog sa isang lugar nang mas madali at mas mabilis. 

Hindi kagaya sa Katyusha ang rocket na nagawa ng Pilipinas, na iisang rocket lamang at hindi artilerya na ginamit bilang armas.

Basahin ang mga nagawang fact check ng Rappler katulad nito:

• FALSE: Military under Marcos was most advanced in Asia
• FALSE: PH under Marcos was ahead of China in missile development
• HINDI TOTOO: Matagumpay ang ‘anti-typhoon missile’ ni Marcos

– Sofia Guanzon/Rappler.com 

Kung may nakikita kang kahina-hinalang Facebook pages, groups, accounts, websites, artikulo, o mga larawan sa iyong network, i-send ang mga ito sa factcheck@rappler.com. Maaari ring magsumite ng mga sabi-sabi sa #FactsFirstPH tipline. Ipadala lang ang mga ito bilang message sa Facebook ng Rappler, bilang direct message sa Twitter ng Newsbreak, o bilang message sa aming Viber fact check chatbot. Sa bawat fact check, labanan natin ang pagkalat ng mali o mapanlinlang na impormasyon.