MANILA, Philippines – Sa Biyernes, Disyembre 10, batunon ni Maria Ressa, founder kag CEO sang Rappler, ang Nobel Peace Prize sa Oslo, Norway. Si Ressa ang ika-una nga Pilipino nga nakabaton sang Nobel Peace Prize.

Ginkilala sanday Ressa kag Russian journalist nga si Dmitry Muratov sa ila binuhatan sa mahilway nga pagbalita nga importante para sa demokraysa kag kalinong.

Paano sila ginpili gikan sa masobra 300 ka mga nominado para sa prestihiyoso nga pagpasidungog?

Yari ang proseso nakabutang sa website sang Nobel Peace Prize.

Sin-o ang puede mag-nimona sa mga ginahatagan sang Nobel Peace Prize? 

Ang mga bumulutho sang nagkalain-lain nga kaupod nga grupo ang puede nga makahatag sang nominasyon:

• Mga national assembly kag mga gobyerno sang mga estado kaupod ang ila nga mga panguluhan;
• Ang International Court of Justice kag ang Permanent Court of Arbitration, kapareho sa makita sa The Hague sa The Netherlands;
• Ang Institute of International Law sa Switzerland;
• Ang international board sang Women’s International League for Peace and Freedom;
• Mga propesor sa mga unibersidad, kaupod na ang mga professors emeriti, kag associate professor sang kasaysayan, araling panlipunan, pilosopiya, teolohiya, kag relihiyon; rektor kag direktor sang universidad (ukon ang ila nga mga kaupdanan); mga direktor sang mga peace institute kag mga foreign policy institute);
• Mga tawo nga nakabaton na sang Nobel Peace Prize;
• Board of directors ukon ang mga kaupdanan nila sa mga organisasyon nga nakabaton na sang nagliligad nga Nobel Peace Prize;
• Mga kasubong ukon mga nagligad nga miembro sang Norwegian Nobel Committee;
• Mga nagligad nga nagahatag advice sa Norwegian Nobel Committee.

Magluwas kon ginpahayag, nagatumod ang termino nga “miyembro” sa mga nagapungko subong sa komite ukon grupo.

Wala ginapakita sa publiko ang nomination database sang Nobel Committee. Kinahanglan maglab-ot anay sa 50 ka tuig ang anibersaryo sang paghatag sang Nobel Peace Prize antes ini ipakita.

Ang Norwegian labor leader kag parliamentary representative nga si Jonas Gahr Støre ang nag-nominar kay Ressa kag sa mga grupo nga Reporters Without Borders kag Committee to Protect Journalists sang Enero sini nga tuig 2021.

Suno kay Støre, kapila na nga gin-aresto si Ressa tungod sa kritikal nga pagbalita sang Rappler sa administrasyon ni Presidente Rodrigo Duterte. Tungod sini, nangin simbolo si Ressa sa libo-libo nga mga journalist sa bilog nga kalibutan.“Ang isa ka mahilway nga press ang makapa-athag kag makabulig sa paglimitar kag pagpugong sang mga isyu nga posible maglab-ot sa giyera,” hambal ni Støre.

Sino ang mga kwalipikado nga mag kandidato para sa Nobel Peace Prize?

Puede nga magkandidato para sa Nobel Peace Prize ang gin-nominar sang mga tawo nga nakalista sa babaw nga mga grupo ukon komite.

Indi puede nga mag-nominar sang kaugalingon.

Ano ang proseso sa pagpili sang ginahatagan sang Nobel Peace Prize?

Naga-nominar sang mga kandidato ang kwalipikado nga mga nagapili kada Setyembre tobtob Pebrero gamit ang online form nga makuha sa website sang Norwegian Nobel Committee.

Kon lapaw sa Pebrero 1 ang pag-nominar, updon na lang siya sa mga kandidato nga pagapilian sa masunod nga tuig.

Sa una nga pagtipon sang Nobel Committee, posible nga magdugang pa sila sang mga kandidato antes magsirado ang proseso sang nominasyon. Magahimo sila sang shortlist nga may 20 tobtob 30 ka mga kandidato nga ila nga paga-pilian.

Halin sa bulan sang Marso tobtob Agosto, bantayan sang permanent advisers sang Nobel Institute ang shortlist. Kaupod sa permanent advisers ang institute director, research director, kag isa ka gamay nga grupo sang mga propesor sang mga unibersidad sa Norway nga eksperto sa mga aspeto nga sakop sang Peace Prize. Ga-obra sila sang report kag kon kis-a, nagapangayo man sila sang report gikan sa eksperto nga Norwegian, ukon eksperto sa iban nga pungsod.

Ginahatag ang report nga ini sa Nobel Committee para makabulig sa ila nga diskusyon. Nagapili-ay ang Nobel Committee sa Oktubre. Sa amo man nga bulan gina-anunsyo sa publiko kon sin-o ang napilian nga hatagan sang Nobel Peace Prize.

Sa December 10, anibersaryo sang kamatayon ni Alfred Nobel nga nagbilin sang pondo para mapatukod ang award nga ini, mabaton na sang Nobel Peace Laureate ang iya nga medalya, diploma, kag iban pa nga mga dokumento nga makapamatuod sang iya nga premyo. Ini ginahiwat sa Oslo, Norway.

Sin-o ang mga miyembro sang Norwegian Nobel Committee?

Ang Norwegian Nobel Committee ang nagapili sang makabaton sang Nobel Peace Prize.

May yara inilima ka miyembro nga ginapili sang Norwegian Storting, ukon ang parlamento sang Norway.

Anom ka tuig ang termino sang isa ka miyembro sang komite kag puede sila nga mapili liwat.

Gikan sa website sang Nobel Peace Prize, “The committee’s composition reflects the relative strengths of the political parties in the Storting.” (Makita sa komposisyon sang komite ang tagsa nga kabaskog sang mga partido pampulitika sang Storting.)

Yari ang mga miyembro sang Norwegian Nobel Committee sa tuig 2021:

• Berit Reiss-Andersen (Chair)
• Asle Toje (Vice Chair)
• Anne Enger
• Kristin Clemet
• Jørgen Watne Frydnes

Nagapungko nga sekretarya sang Norwegian Nobel Committee ang direktor sang Norwegian Nobel Institute nga si Olav Njølstad. – Rappler.com

Gin-translate ni Joseph B.A. Marzan sa Hiligaynon ang orihinal nga English version ni Vernise Tantuco, FAST FACTS: Paano pinipili ang gagawaran ng Nobel Peace Prize?

Si Joseph B.A. Marzan isa ka Visayas-based journalist gikan sa Iloilo City kag isa sa mga nahatagan sang Aries Rufo Journalism Fellowship.