FAST FACTS: Ano-ano ang dapat malaman tungkol sa Nobel Prize

MANILA, Philippines – Personal na tatanggapin ni Maria Ressa, tagapagtatag at CEO ng Rappler, ang prestihiyosong Nobel Peace Prize sa Biyernes, Disyembre 10.

Iginawad kay Ressa at Russian journalist Dmitry Muratov ang Nobel Peace Prize para sa kanilang kontribusyon sa kalayaan sa pamamahayag, na importante para sa demokrasya at kapayapaan.

Si Ressa ang kauna-unahang Filipino na ginawaran ng Nobel Peace Prize.

Ang Nobel Peace Prize ay iginagawad sa tao o organisasyong nag-ambag, sa pinakamahusay na paraan, sa pagkakasundo ng mga bansa, pagpapatigil ng tunggalian, at pagsusulong ng kapayapaan.

Ang parangal ay iginagawad ng komiteng hinirang ng Norwegian Parliament, pagkatapos ng proseso ng nominasyon na tumatagal nang walong buwan.

Maliban sa Nobel Peace Prize, igagawad din ng Nobel Committee ang mga indibiduwal sa larangan ng pisika, kimika, pisyolohiya o medisina, at panitikan. Dinagdagan din ito ng Sveriges Riksbank Prize sa Economic Sciences noong 1968.

Ano-ano pa ang dapat malaman tungkol sa pinakaprestihiyosong parangal na ito?

Nagmula ito sa huling habilin ni Alfred Nobel

Ang Nobel Prize ay isa sa mga huling habilin ni Alfred Nobel ng Sweden, na kilala bilang imbentor ng dinamita. Maliban sa pagiging tanyag na imbentor – mayroong halos 355 na patents sa ilalim ng kaniyang pangalan – isa rin siyang tanyag na philanthropist na sumusuporta sa iba’t ibang abogasiya.

Sa kaniyang last will and testament, inihabilin niya na ang malaking porsiyento ng kaniyang kayamanan ay gamitin upang bigyang karangalan ang tao o grupo na nagbigay o nakatulong nang malaki sa sangkatauhan.

Nilagdaan niya ang importanteng dokumento na ito noong Nobyembre 27, 1895, sa Paris, France, isang taon bago siya pumanaw nang Disyembre 10, 1896, sa edad na 63. Maaaring basahin ang salin nito sa wikang Ingles dito.

Umaabot sa 31 million Swedish Krona (SEK) ang inilaan na “investment” para sa Nobel Prizes sa taon na nilagdaan ni Nobel ang kaniyang last will and testament, o katumbas ng 1.8 billion SEK sa kasalukuyan, ayon sa Nobel Committee.

Hindi naging madali ang pagsunod sa habilin ni Nobel, sapagkat ito ay tinuligsa ng ilang kaanak niya. Naging kontrobersiyal din ito sa Sweden at sa buong mundo. Limang taon ang lumipas bago unang iginawad ang Nobel Prize noong 1901.

Nobel Prize Laureates ang tawag sa mga nakatanggap ng parangal

Ang mga pinararangalan ng prestihiyosong Nobel Prize ay tinatawag na Nobel Prize Laureates.

Ang salitang “laureates,” ayon sa komite, ay mula sa laurel wreath na kadalasang ibinibigay o simbolo ng pagkapanalo o karangalan sa panahon ng sinaunang Griyego.

Mula 1901 hanggang 2021, 609 na beses nang iginawad ang Nobel Prize at ang Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences. Pinakamarami na ang nakakuha sa larang ng pisika:

Physics – 115
Chemistry – 113
Medicine – 112
Literature – 114
Peace – 103
Economic sciences – 53

Mula 1901, 943 na indibiduwal at 25 na organisasyon na ang nakatanggap ng Nobel Prize.

Mas marami ang bilang na ito sapagkat may mga pagkakataon na ang isang award ay pinaghahatian ng dalawa o di kaya ay tatlong indibiduwal – katulad sa nangyari sa 2021 Nobel Peace Prize, na igagawad kina Rappler CEO Maria Ressa at Russian journalist Dmitry Muratov ng diyaryong Novaya Gazeta.

Mayroon ding mga indibiduwal o grupo na ilang ulit nakatanggap ng Nobel Prize.

Ang International Committee of the Red Cross ay tatlong beses nang ginawaran ng Nobel Peace Prize.

Si Marie Curie, isang tanyag na siyentista, ay ginawaran ng Nobel Prize in Physics noong 1903 para sa kaniyang trabaho sa radioactivity, at ng Nobel Prize in Chemistry noong 1911 dahil sa pagkadiskubre niya sa radium at polonium.

Kasabay niyang naging Nobel Laureate ang kaniyang asawa na si Piere noong 1903, habang ang kaniyang anak na si Irene Joliot-Curie ay ginawaran ng Nobel Prize in Chemistry noong 1935.

58 pa lamang ang babae na naging Nobel Laureate

Pang-58 lamang na Nobel Laureate si Ressa sa loob ng lagpas isang dantaon na kasaysayan ng Nobel Prize. Siya lang rin ang babaeng Nobel Laureate ngayong 2021.

Ang unang babaeng nakatanggap ng Nobel Prize ay si Marie Curie noong 1903. Apat na babae lamang ang ginawaran ng Nobel Prize sa unang 25 na taon nito, mula 1901 hanggang 1925.

Ang malaking bulto ng babaeng Nobel Laureates ay ginawaran sa nakalipas na dalawang dekada. Mula 2001 hanggang 2021, 29 na babae ang nakatanggap ng prestihiyosong Nobel Prize:

Nobel Prize in Physics – 4
Nobel Prize in Chemistry – 7
Nobel Prize in Physiology or Medicine – 12
Nobel Prize in Literature – 16
Nobel Peace Prize – 18
The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel – 2

1936 pa huling iginawad ang Nobel Peace Prize sa isang journalist

Hindi basta-basta ang paggawad ng Nobel Peace Prize kina Ressa at Muratov ngayong 2021. Pinarangalan sila dahil sa kanilang kontribusyon sa peryodismo at paglaban sa mga nagnanais sirain ang malayang pamamahayag.

Ang pagtanyag sa kanila bilang Nobel Laureates ay kasabay ng mga hamon at pag-atake sa peryodismo at demokrasya hindi lamang sa Pilipinas at Russia, pati na rin sa buong mundo.

Maliban sa kanila, kakaunti lamang ang mga journalist na nahirang na Nobel Laureates. Halos 85 na taon din ang nakalipas nang huling iginawad ang Nobel Peace Prize sa isang journalist. Ito ay huling ibinigay noong 1936 kay Carl von Ossietzky, isang German journalist na nagtaguyod ng karapatan sa pamamahayag sa ilalim ng rehimeng Nazi ni Adolf Hitler.

Kinonsidera siyang traydor ni Hitler at inilagay sa isang concentration camp noong 1933. Hindi siya pinayagan na makalaya mula sa kampo, at inutusan pang tanggihan ang Nobel Peace Prize, ngunit hindi siya sumunod.

Si Maria Ressa ang pang-limang Nobel Peace Laureate mula sa Southeast Asia

Maliban sa pagiging isa sa kaunting babaeng Nobel Laureate, si Maria Ressa ay panlima lamang na Nobel Peace Laureate mula sa Southeast Asia.

Bago ni Ressa, taong 1996 pa noong huling ibinigay ang Nobel Peace Prize sa Southeast Asians na sina Carlos Felipe Ximenes Belo at José Ramos-Horta, para sa kanilang pagsusulong ng kapayapaan sa Timor Leste.

Naging Nobel Peace Laureate din si Aung San Suu Kyi, ang lider ng laban para sa demokrasya sa Myanmar, noong 1991. Hindi niya personal na natanggap ang parangal dahil nasa ilalim siya ng house arrest ng militar noong 1990.

Noong 1973 naman ay ginawaran ng Nobel Peace Prize si Lê Đuc Tho, ang chief negotiator ng North Vietnam. Kahati niya sa premyo ang dating US Secretary of State na si Henry Kissinger. Tinanggihan ni Lê ang parangal dahil hindi sinunod ni Kissinger ang kanilang kasunduan na tigil-putukan sa Vietnam. – Rappler.com

Basahin ang iba pang Rappler IQ tungkol sa Nobel Prize: