[EDITORIAL] Pastilan! Nganong nidangat sa pagpakauwaw sa Sugboanon ang krisis sa dakbayan sa Sugbo?

Dali mo sa duol, mga higala! Aduna’y “eksperto” sa Sugbo og ingon pa niya, tambal kuno sa COVID-19 ang tuob o steam inhalation! Matud pa usab niya, “Dili man diay kaayo kini makapatay, sukwahi sa gikalauman na,” ang bayrus ug mas delikado pa kuno ang dengue ug TB!

Tuob ni Gwen Garcia

Ah…kadiyot lang, fake news na. Dili tambal sa COVID-19 ang tuob, ug samot dili kinahanglan nga ikumparar ang kusog ug kadaot sa coronavirus sa TB ug dengue – duha ka sakit nga aduna na’y bakuna.

Ang problema, kay kining ekspertong albularyo, mao si Gwen Garcia, ang gobernador sa Cebu.

Pasayloa mga albularyo. Mao kini sila ang aduna’y kahanas sa paggamit sa tradisyunal nga medisina. Klarohon ni namo, dili dautan ang steam inhalation – dili lang unta moabot sa pagkapaso sa init nga aso.

Ang makadaot, mao ang pagsalig nga depensa kini batok sa COVID-19 ang tuob. Ang makadaot, kung gamiton nimo ang pondo sa gobyerno sa pagpalit sa mga wala’y kapuslanan nga tuob kits.

Unsa’y nahitabo sa Cebu? Nindot na unta sa sinugdanan, nganong nahimong “2nd major battleground” o ikaduhang panggubatan batok sa COVID-19 ang dakbayan?

“Stubborn o gahi’g ulo ” kuno ang mga Sugbuanon, matud pa ni Presidente Rodrigo Duterte.

Tinuod nga nagguot sila sa merkado kaniadtong Abril aron mopalit og mga sahog sa binignit, ang tradisyunal nga pagkaon sa Mahal nga Adlaw. Apan nganong nagsalig ang mga Sugbuanon?

Gilabnawan ang kakuyaw

Nagsalig sila kay gipasaligan ni Governor Garcia, Mayor Edgar Labella, ug Presidential Assistant for the Visayas Michael Dino nga “mubo ang death rates” ug kadaghanan sa mga nag-positibo kay “mostly asymptomatic.” Kay, lagi, naa baya’y tuob.

Pero ang wala nasabtan sa mga pulitiko nga volatile ug daling mausab ang sitwasyon.

Maayo na unta ang nasugdan nga mass testing. Siyempre, kung para gyud sa kadaghanan ang testing, taas usab ang resulta nga positibo. Mao kini ang nakapakulba sa dughan sa mga lokal nga opisyal – kalit nga giundang ang inadlaw nga briefing ug pag-pahibalo sa komprehensibo nga data sa midya. Imbes na magpasabut, gipaagi nila og spin o lansis.

Gilansis usab ang datos. Gihimong cause of death ang pre-existing condition nga aduna’y comorbidity (ingon sa sakit sa kasingkasing, atay, o baga). Mao na nga kung aduna’y mamatay kay natakdan sa coronavirus ug huyang ang baga – ilista nga ang gikamatyan sa pasyente mao ang lung disease.

Gikumparar usab ang datos sa 7 milyon nga populasyon sa Central Visayas nga wala’y gamit kay ang sentro sa pandemic anaa man sa dakbayan.

Dili kinahanglan sa Sugbo ang mga lokal nga opisyal nga magmasahe sa datos, magrekomenda og fake cure, ug motago sa kamatuoran, aron dili madagway nga seryoso na ang sitwasyon.

Ang gikinahanglan sa Sugboanon ug sa tanang Pilipino mao ang ang matinuoron ug tukma nga kasayuran. Ang kinahanglan sa Sugbo mao ang transparency ug pagpangulo nga dili buta sa kamatuoran kay nagkapuliki sila nga malipay ang mga negosyante.

Si Garcia ug Labella mao’y gobernador ug mayor sa lungsuranon ug dili sa dagkong negosyo lamang. Kung syensya ang patukoranan ug sistematiko ang pakigbugno sa virus – tanan matagbaw, negosyante ug ordinaryong lungsuranon.

Nganong gidownplay? Aron mapailalum sa general community quarantine (GCQ) ang Sugbo. Ug tungod kay nikunhod ang istriktong quarantine, wala nakontrolar ang mga hot spots.

Sa likud sa pagkamalaumon nga wala sa lugar, madugo gihapon ang istoryang gisinggit sa mga datos: 33 sa 100 nga na-test kay positibo. (BASAHA: ‘Cause for concern’: Experts project 11,000 coronavirus cases in Cebu by June 30)

Unsa man ang plano?

Nagpasakalye pa si Ginoong Duterte nga wala siya’y gibasul sa nahiaguman sa Sugbo (gawas lang sa mga Sugboanon.) Buot ipasabot, dili niya kasuk-an si Garcia, nga iyang usa ka importanteng kaalyado labi na kay hapit na ang eleksyon. Si Garcia nga, imbes nga magpakalma, nangasaba pa og frontliner nga mitul-id sa fake cure niya.

Apan ania na kita: palpak ang lokal, enter ang mga heneral. Unsa man gyud ang plano?

Niresponde si Environment Secretary Roy Cimatu ug ubang heneral sa sitwasyon abi pagsunod sa ilang training: nagbutang sila og daghan kaayo nga checkpoints, nag-import og daghan usab kaayong pulis ug nag-lockdown sa mga barangay nga wala intaw’y kalibutan. Sakay sa chopper, nag-ocular sila nga morag puwedeng i-mortar ang COVID-19 gikan sa panganod, pareho sa niaging pag-carpet-bombing sa Marawi. Sa ubang bahin sa nasud, gimudmuran og leaftlets ug face mask gikan sa mga sakyanang pang-panganod sa Armadong Militar.

Gibutang ni Cimatu sa total lockdown ang 12 barangay nga morag sona sa panahon sa Martial Law.

Kalit gikansela ang tanan nga quarantine passes. Upat ka adlaw na pud nga dili makalakang sa gawas sa balay ang mga Sugboanon sa dakbayan sa Sugbo. Pagkadako nga butang niining quarantine pass sa kinabuhi sa usa ka tawong naka-lockdown: kini mao’y passes nimo para mangompra, mopalit og tambal, ug ubang mga essential travel. Buot ipasabot, kini ang passes aron ka mabuhi.

Apan kadiyot lang, plano ba gyud nila nga gutumon ang mga tao samtang mag-isyu og bagong quarantine passes? Awayon ang kaaway nga virus gamit ang superior firepower?

Pastilan! Mora man og kini na usab ang solusyon – pareho sa law and order nga solusyon sa Manila ug sikbit nga dapit nga mao’y gikamatyan sa usa ka ex-marine, pagkulata sa daghang face mask violator, ug pagpriso sa sobra 2,800 kaniadtong Mayo.

Bangis ang kaaway nga virus – pero aduna’y panalipod ug pagkontra sa pandemic. Pila na ka nasud sa tibuok kalibutan ang nagpatinuod nga mahimo kining pildihon samtang gihulat ang vaccine?

Matud pa ni Cimatu ipadaplin ang pulitika. Sa tinuod lang dili problema ang away pulitika. Ang problema mao ang incompetence, ug wala’y bakuna kontra sa incompetence. Wala pu’y bakuna para sa mga pulitiko ug opisyal nga mora man og nasobrahan sa hangin sa utok kay nagsige’g nag-tuob.

Usa ra ang pangontra nato, mga kanasud nga Sugboanon, mao ang kaugalingong pagtinguha nga dili matakdan, pagsunod sa mga panudlo sa kahimsog, ug pagtuo sa kaugalingong abilidad nga mabuntog nato kini, nga dili magsalig sa pagpangulong pulpol. – Rappler.com