Araw ng Kalayaan o Kataksilan?

Ang pagpapahayag ng kalayaa’y tanda ng pagbawi sa sariling kaakuhan (national identity) mula sa isang mapanakop na kapangyarihan. Gayon man, hindi lahat ng pagpapahayag ng kalayaan ay nauuwi sa tunay na paglaya.

Ngayon ay ginugunita ng pamahalaan ang ika-117 na taong Deklarasyon ng Kalayaan ng diktador na si Emilio Aguinaldo. Subalit tunay bang araw ng paglaya ang araw ng kalayaang kinikilala natin ngayon, o ito’y araw ng kataksilan laban sa bayan?

Mula ika-4 ng Hulyo ay ginawang Hunyo 12 ni dating Pangulong Diosdado Macapagal ang paggunita sa araw ng ating kalayaan para makuha ng kanyang administrasyon ang suporta ng mga makabayang puwersa. Kakatwang ginawa niya ito matapos niyang buksan ang ating ekonomya sa mga dayuhan, at matapos niyang gibain ang mga makabayang patakaran ng kanyang pinalitang pangulo na si Carlos P Garcia.

Bago naging Araw ng Kalayaan ang Hunyo 12 ay kinikilala na ito bilang Pambansang Araw ng Watawat sapagkat sa petsang ito diumano noong 1898 unang iwinagayway ang kasalukuyang bandila sa tahanan ni Aguinaldo sa Kawit, Cavite. Pero ayon sa tala ng kasaysayan, unang iwinagayway ang ating bandila noong ika-28 ng Mayo, 1898, sa kasagsagan ng labanan ng mga rebolusyunaryong Filipino at kawal Kastila sa baryo ng Alapan, Imus, Cavite. Ito’y 15 araw bago mag-Hunyo 12. 

Gayon ma’y mali pa ring kilalalin ang Hunyo 12 ni Aguinaldo bilang Araw ng Kalayaan. Noong Agosto 1896 pa, naipahayag na ni Supremong Andres Bonifacio at ng mga kasapi ng Kagalanggalangan Kataastaasang Katipunan ng mga Anak ng Bayan (KKK-AnB) ang kalayaan ng bayan.

Ayon sa mga tala’t saksi, mula Agosto 23 hanggang 26, 1896, ay idineklara ni Bonifacio at mga kasama ang kalayaan at ang pagsisimula ng himagsikan laban sa mga Kastila. Pinunit nila ang kanilang mga sedula at nagdaos sila ng mga makabayang pagpapahayag sa mga baryo ng Pugad Lawin, Kangkong, Bahay Toro, at Pasong Tamo (na ngayo’y mga barangay ng Quezon City).

Malinaw na deklarasyon ng kalayaan ang ginawa nina Bonifacio – hindi katulad ng pahayag ni Aguinaldo sa Kawit na oxymoronic o may mga elementong magkasalungat. Nagdedeklara ito ng “kalayaan,” pero kasabay nito’y idinedeklara rin niyang ang Filipinas ay isang protectorate ng United States. 

Bilang US protectorate, lumalabas na ibig ni Aguinaldong maging isa lamang teritoryo ng Amerika na may autonomya ang Filipinas, tulad ng Puerto Rico o Guam, at hindi isang malayang bansa. Hindi pinansin ng pamahalaang Amerikano ang pagsipsip ni Aguinaldo, kaya pataksil nila tayong dinigma. Ang digmaang Filipino-Amerikano ay tumagal mula 1899 hanggang 1902, at tinatayang 600,000 hanggang isang milyong Filipino ang nasawi sa panahong ito. 

Sa loob ng 44 na taon ay isang teritoryo ng US ang Filipinas. Noong ika-4 ng Hulyo 1946 ay binigyan tayo ng mga Amerikano ng kalayaan matapos nilang matiyak na mananatili tayong neo-kolonyal – isang kalagayang tunay na ugat ng ating kahirapan ngayon. 

Ngayon, ang Hunyo 12 ba ay araw ng kalayaan o kataksilan? – Rappler.com