Hindi ko alam kung bakit ko ito isinusulat ngunit nalalaman kong naging makabuluhan ang mga nakalipas na panahong kasama ko kayo. Lagi kong ginagamit ang “natin” sa pagtuturo dahil nais kong malaman niyo na kasama niyo ako sa bawat pahina ng kuwento, bawat saknong ng tula, at bawat kabanata ng nobela. Sa pagtuturo ko ng asignaturang Filipino, nakilala natin sina Muimui, ang kuneho, Thor, Loki, Snowball, Mullah, at marami pang karakter mula sa panitkan ng Asya at iba pang bansa sa iba’t ibang dako ng daigdig. Siguro hindi niyo na sila mataandaan, ano? Ayos lamang iyon ngunit sana hindi niyo nalimot ang mga aral na ibinigay ng kanilang mga kuwento. 

Nalulungkot ako sa masyado ninyong pagbababad sa Tiktok, Facebook, at Youtube. Nabasa ko ang mga maling impormasyon, paniniwala, at ideya sa sanaysay ng ilan sa inyo. Sana ay hindi rin pinagsamantalahan at binihag ng malalaking kumpayang ito ang inyong mga isipan. Hindi ako nagsisisi na itinama ko ang maling paniniwala, perspektiba, at ideya ninyo sa kasaysayan ng ating bansa lalo na noong panahon ng diktadurya. Marahil iyon ay bunga ng ilang taong pagtigil ng pagtuturo ng kasaysayan ng Pilipinas sa hayskul at pagkakalat ng maling impormasyon sa social media. Nakakadismaya ngunit dahil dito ay maliwanag kong nakita ang aking tungkulin bilang guro. Tungkulin kong itama at ipaliwanag nang maayos ang inyong mga napapanood at nababasa sa labas ng ating klase. Mahirap at hindi madali pero sinubukan ko para sa inyo. Nawa ay naunawaan ninyo. Para iyon sa kinabukasan ninyo.

Minsan ko nang nabanggit sa inyo sa pag-aaral natin ng nobelang Noli Me Tangere at El Filibusterismo ang katagang, “Lalaban at lalaban ang mga Pilipino para maibalik ang kalayaan sa bayan.” Sana ay nakita ninyo ang halaga ng pag-aaral natin ng mga obra maestrang ito na nilikha ni Dr. Jose Rizal dahil ang taong hindi nalalaman ang kaniyang kasaysayan ay hindi alam ang kaniyang pagkakakilanlan. Ang mga nobelang ating inaral ay naging instrumental para makamit natin ang kalayaan na tinatamasa natin sa kasalukuyan. Huwag sana natin sayangin ang isinakripisyo ng ating mga bayani para makalaya tayo sa mga dayuhan. 

Hiling ko na huwag kayong matakot. Hiling kong huwag kayong matakot tumuklas ng katotohanang dala ng kasaysayan at panitikan. Maganda o mapait, mabuti o masama, tama o mali man ang hatid na kuwento ng panitikan at ng ating kasaysayan, marami tayong matututunan dito. Sa panitikan, natutunan nating huwag maging mapanlamang, mapanghusga, at mapaniil ng kapwa. Tinuruan tayo ng mga ito na maging mapagmahal, mapagmalasakit, at maunawain sa ating kapwa. Hindi ba, maganda ang mundong hindi nababalot ng gahaman, mapagsamantala, at masasamang tao? 

Ang nais ko lang talagang ipahayag ay huwag nawa sana tayong tumigil at mapagod na mahalin ang ating bayan. Huwag nawa tayong mapagod ipaglaban ito. Patuloy nating piliin araw-araw ang ating tahanan dahil siya ang ating pinagkautangan ng ating buhay at kalayaan. Huwag tayong mapagod gumawa ng mabuti at manindigan sa tama sa gitna ng kadiliman at walang katiyakan. Gayundin, maging mapagmatyag, mapanuri, at maging mulat tayo sa mga nagaganap sa ating lipunan. 

Siguro, hindi ko rin ito isinusulat upang magpaalala sa inyo. Isinusulat ko rin ito upang pagpapaalala sa aking sarili. Nawa ay isaisip at isapuso natin ang iniwang pahayag ni Dr. Rizal mula sa kaniyang pangunahing tauhan sa El Filibusterismo:

“Walang kabuluhan ang iyong buhay kung hindi iaalay sa isang dakilang layunin!”
– Simoun, Kabanata 7, El Filibusterismo

Sana, sa paglipas ng panahon, makalimutan man ninyo ako, ay hindi niyo makalimutang ialay ang inyong buhay para sa isang bagay na mas malaki pa sa inyo, para sa isang dakilang layunin, para sa isang makahulugang tunguhin. Kahit saan man kayo mapunta, hiling ko na patuloy kayong sumubok, umibig, at lumangoy sa bawat hamon ng buhay. Ayos lamang ang magkamali. Diyan tayo natututo. Ang hindi okay ay ang pagtanggi sa pagkakataong matuto at lumago. 

Ayon nga muli kay Jose Rizal, “Ang kabataan ang pag-asa ng bayan.” Paulit-ulit ko man itong binabanggit sa inyo pero ito ay totoo. Naniniwala ako sa inyo at inaasahan ko kayo. Inaasahan kayo/tayo ng mga Pilipinong nakipaglaban para makamit muli ang kalayaan, at ng mga Pilipinong patuloy na nakikipaglaban para mapanatili ito. 

Maraming salamat sa inspirasyon. Kayo ang nagbigay sa akin ng inspirasyon para magpatuloy  sa pagtuturo. Tinuruan niyo akong maging mabuti at mapagmahal na tao. Patawad sa mga araw na naiisip kong sumuko na lamang sa dami rin ng trabaho. Mas madali kasi iyon ngunit lagi niyong pinaparamdam at pinapaalala sa akin na maging isang mabuting ehemplo. Ipinapaalala niyo sa akin na hindi lamang ako nagtratrabaho para sa aking sarili at pamilya. Ipinapaalala niyo sa akin na ako ay nagsisilbi para sa bayan. Hindi ko iyon malilimutan.

Mabuhay kayong lahat! Binabati ko kayo sa inyong pagtatapos! Ito pa lamang ang simula ng mahabang paglalakbay. Magsilbi at patuloy na magmahal. Para sa bayan!

Nagpapaalam, 
Binibining Anna Mae Novilla

– Rappler.com

Anna Mae Novilla is in the process of growing to be a good teacher, writer, and better person.