Commission on Audit

Bakit nagsasagawa ng audit, at iba pang dapat malaman tungkol COA

Loreben Tuquero

This is AI generated summarization, which may have errors. For context, always refer to the full article.

Bakit nagsasagawa ng audit, at iba pang dapat malaman tungkol COA
Ito ang mga kailangang malaman tungkol sa proseso ng audit na taon-taong ginagawa ng COA, ayon sa kanilang mandato

Matapos ihayag ng Commission on Audit (COA) ang maaksaya at maling paggasta ng mga ahensiyang nangangasiwa sa pagtugon ng pandemya, natuon ang pansin ng publiko sa mga awditor na ang gawain ay dati namang hindi gaanong nabibigyang pansin.

Nagalit si Pangulong Rodrigo Duterte – ang paglalabas daw ng COA ng audit reports ay pagkondena sa mga ahensiya. Tila nakalimutan ng punong ehekutibo na mandato sa COA ang suriin ang paggasta ng mga opisina ng gobyerno, at isapubliko ang kanilang ulat para sa pagsusuri ng lahat.

Narito ang ilang mahahalagang bagay na dapat mong malaman tungkol sa proseso ng audit na taon-taong ginagawa ng COA.

Bakit nagsasagawa ng audit ang COA?

Ipinag-uutos ito ng Konstitusyon. Sinasabi nito na may kapangyarihan, awtoridad, at tungkulin ang COA na siyasatin ang lahat ng mga account ng pamahalaan. Binibigyan ng Saligang Batas ng natatanging awtoridad ang komisyon na magtakda itakda ng saklaw ng pagsusuring isasagawa.

Dagdag ng Konstitusyon, walang batas na maaaring ipasa para makawala ang anomang tanggapan o sangay ng pamahalaan mula sa sakop ng COA.

Gaano kadalas isinasagawa ang audit?

Taon-taong nagsasagawa ng audit ang COA. Ang mga natutuklasan sa mga pambansang ahensiya, mga korporasyong pag-aari o kontrolado ng gobyerno, at mga pamahalaang lokal ay nasasaad sa annual audit reports (AAR), na inia-upload sa website ng COA bandang Hulyo hanggang Agosto ng susunod na taon.

Paano ang proseso ng pag-audit?

Tumatagal nang isang taon ang paggawa ng AAR. Madalas ay natatapos ng resident auditors ng mga ahensiya ang AAR bandang Hunyo 30 ng sumusunod na taon.

Hindi kaagad-agad isinasapubliko ang AAR. Nagbibigay muna ang COA ng audit observation memorandum (AOM) para maipaliwanag ng sinusuring ahensiya ang mga transaksiyon nito. Maraming pagpupulong ang nagaganap sa pagitan ng mga awditor at opisyal ng nakasalang na ahensiya, at nagtatapos ang mga ito sa exit conference bago sumapit ang Hunyo 30.

Kapag nakumbinsi ang mga awditor sa mga paliwanag ng ahensiya sa AOM, hindi na nila isinasama sa AAR ang mga dating masamang obserbasyon, ayon sa dating commissioner ng COA na si Heidi Mendoza.

Ang isinasapublikong bersiyon ng AAR ay maglalaman ng mga natuklasan at rekomendasyon ng mga awditor, ang paliwanag ng ahensiya, at, kung kinakailangan, ang sagot ulit ng mga awditor.

May pagkakataon pa ba ang mga ahensiya na iwasto ang mga kakulangan pagkatapos mailimbag ang AAR?

Maaari pang magsumite ng mga dokumento ang mga ahensiya pagkatapos ilimbag ang AAR. Kasama ng mga obserbasyon at pasya ng COA ay ang kanilang mga rekomendasyon upang tugunan ang mga ito. 

Halimbawa, ang isang kakulangang nakita ng COA sa paggasta ng pondo para sa COVID-19 ay ang hindi pagpapasa ng mga dokumentong sumusuporta sa mga transaksiyon. Maaari pang ipasa ng DOH ang mga dokumento, ayon sa rekomendasyon ng awditor, kaya hindi pa kumpleto ang proseso ng pagsusuri.

Ano ang mangyayari kapag hindi sapat ang paliwanag sa mga anomalya? 

Maaari itong humantong sa audit decision katulad ng notice of disallowance o pagpapasauli ng pondo. Ngunit puwede itong iapela ng ahensiya hanggang sa Korte Suprema at maaari itong umabot nang ilang taon, kaya posibleng hindi maipatupad ang desisyon nang mahabang panahon.

Sa ibang pagkakataon, magbibigay lamang ng mga rekomendasyon ang awditor. Naiipon ang mga rekomandasyon na ito sa isang dokumento na tinatawag na status of past years’ recommendations. Dito makikita kung binabalewala ng ahensiya ang mga sinasabi ng COA na dapat linawin, kumpletuhin, or ayusin.

Sino ang puwedeng humiling ng audit?

Bukod sa AAR, maaari rin gumawa ng special audit o fraud audit ang COA. Isang halimbawa ng special audit ay ang isinigawa sa Priority Development Assistance Fund o pork barrel.

Maaaring humiling ng fraud audit ang mga ahensiya, mga pribadong organisasyon, at maging mga pribadong indibidwal.

Ngayon lang ba nagkaroon ng anomalya?

Hindi. Madalas na may nakikita ang COA na hindi nagamit na mga pondo, mga transaksiyong kulang ng dokumento, at mga ghost purchases o mga supply na binayaran pero hindi naman nai-deliver.

Ngunit dahil nasa gitna tayo ng pandemya – at ipinangutang ng bansa ang panggastos sa pandemic response – mas nakita at naramdaman ng publiko ang bigat ng mga obserbasyong ng COA, lalo na ang halagang P67.3 bilyong hindi nagamit o mali ang paggamit ng Department of Health.

Ano ang papel ng Ombudsman hinggil sa mga ito?

Dahil may motu proprio power si Ombudsman Samuel Martires, maaari siyang magbukas ng imbestigasyon kahit wala pang complaint. Maaari rin siyang magpataw ng preventive suspension. Ginagawa ito upang mapangalagaan ang ebidensiya at maiwasan ang maling impluwensiya sa loob ng ahensiya habang isinasagawa ang imbestigasyon.

Noong Oktubre 2020, nagpataw si Martires ng anim na buwang preventive suspension sa walong opisyal ng Philippine Health Insurance Corporation dahil may kinakaharap silang graft complaint kaugnay ng sinasabing misappropriation ng P2 bilyon sa ilalim ng Interim Reimbursement Mechanism. Natukoy din sa COA report ang pondong ito. 

Noong 2017 naman, pumirma ang noon ay ombudsman na si Conchita Carpio Morales ng memorandum of agreement (MOA) kasama ang COA para awtomatikong magsagawa ng joint investigation kapag may na-audit na kuwestiyonable na di bababa sa P100 milyon.

Hindi na ipinatutupad ang MOA na ito ngayon, ayon kay Martires. (BASAHIN: Ombudsman must step in to probe DOH audit – Morales)

Sinabi ni Martires noong Agosto 12 na mas gugustuhin nilang hintaying matapos ang proseso ng pag-audit bago pag-aralan kung may mga opisyal o empleyado ng gobyerno na dapat sampahan ng reklamo. – Rappler.com

Add a comment

Sort by

There are no comments yet. Add your comment to start the conversation.

Summarize this article with AI

How does this make you feel?

Loading
Download the Rappler App!
Person, Human, Sleeve

author

Loreben Tuquero

Loreben Tuquero is a researcher-writer for Rappler. Before transferring to Rappler's Research team, she covered transportation, Quezon City, and the Department of the Interior and Local Government as a reporter. She graduated with a communication degree from the Ateneo de Manila University.