“Kamille! Pa-print ng mga pinadala sa email mo,” ang bungad sakin ng nanay ko kaninang umaga. At upang tumigil ang alarm na higit na mas mabisa sa aking selpon, agad akong bumangon at hinanap ang aking laptop. 

Tampok sa aking almusal sa araw na ito: anim na income tax return forms at mga dokumentong naglalaman ng mga guidelines mula sa BIR website, kalakip ang  mensahe na “three copies each.” Sarap.  

Bayaran na naman ng buwis o tax season kung tawagin — ang panahong gumigising ng maaga ang aking mga magulang para asikasuhin ang mga dokumentong kailangan. Hanap resibo rito; pindot sa calculator doon. Minsan nakakailang pabalik-balik pa nga sa BIR. 

Kaya kung tutuusin, masarap nga. Masarap ang buhay ko dahil pag-print lamang ang kailangan kong asikasuhin…sa ngayon. Habang patuloy na sumusuka ang printer  namin, sinubukan kong basahin ang ilan sa mga dokumento. Bilang mag-aaral ng accountancy, maraming terminong pamilyar sa akin; ngunit dahil iba ang tinapos na digri ng aking mga magulang, may mga bahaging hindi nila lubusang maintindihan. Dahil dito, tinutulungan ko sila sa pag fill-up ng mga forms.  

Gayunpaman, minsan bigla kaming mapapatanong: “Paano kung ganito? Pwede ba ganiyan? Kailan ba ‘yon? Kasama ba ‘yan?” Dahil dito, hindi ko maiwasang isipin na maaring maraming pangkaraniwang mamamayan na self-filers na nalilito, lalo na kung hindi sila na-eexpose sa mga ganitong bagay. Idagdag pa natin dito ang kamakailang  implementasyon ng TRAIN Law na nagbago ng nakagawiang tax rates. 

Oo, maaaring kumonsulta sa accountant — kung may sapat kang pambayad. Maaari rin namang pumunta sa BIR website at sundan ang mga downloadable PDF guidelines na hango sa Memorandum Circular — basta ba’t nakakaunawa ka ng Ingles. Pwede rin namang gumamit ng mga e-BIR forms na awtomatiko na ring nagkakalkula ng babayaran — basta ba’t maalam ka sa kompyuter. Ngunit sapat na ba ang mga ito? Madalas nating naririnig na, “Ignorance of the law excuses no one.” At ano pa nga ba ang solusyon kung hindi EDUKASYON. Kung kaya’t hudyat na siguro ito upang suriin ang kurikulum, upang mabigyang-pansin ang pagturo ng mga mahahalagang kasanayan bilang mamamayan ng Pilipinas. Hindi pa ba ito maituturing na isa sa mga essentials sa panahon ngayon?

Kung obligasyon nating magbayad ng buwis, hindi ba’t obligado rin ang pamahalaan na gawing accessible ang proseso nito? Pilit man nating intindihin, matatawag pa rin ba tayong ignorante kung may pagkukulang din sa mismong sistema? 

Ayon sa OECD Revenue Statistics report, ang buwis ay bumubuo sa 17.8% ng GDP ng Pilipinas noong 2020, mas mababa sa average ng rehiyon ng Asia-Pacific na 19.1%. Bagama’t ang personal income tax ay bumubuo sa 15% ng kabuuang kita ng bansa, ayon sa balita, humigit-kumulang 500 bilyong piso pa rin ang nawawala sa gobyerno dahil sa tax evasion. Maaaring sanhi rin ito ng pagpapaliban ng iba sa pahirapang pag file dahil sa kakulangan sa kaayusan at kalinawan ng sistema.  

Bukod dito, kung ang karaniwang mamamayan ay inaaasahang magbayad nito, hindi ba’t higit na inaasahan ang mga nanunungkulan na sumunod sa mga panukalang ipinapatupad nila?  

Kung isasaalang-alang ang pinaghirapang kita, oras, at gastos na ginugugol ng isang indibidwal, una, upang kumita ng pera, at pangalawa, upang makapagbayad ng buwis, hindi naman makatarungan kung may mga hindi sumusunod. Lalong hindi katanggap-tanggap na mauuwi lang sa iilang bulsa ang perang dapat ikaaangat ng ating ekonomiya. Sarap. May mas sasarap pa pala sa buhay kong taga-print. 

Kung ang kamangmangan sa batas ay hindi katanggap-tanggap na dahilan, bakit tila maraming paraan ang kapangyarihan, este…makakapangyarihang paraan, upang makalusot. Kung edukasyon ang susi, bakit ang sapat na kaalaman ay tila sanhi rin kung bakit may nakakalusot?

Patunay ito na maraming ibang suliranin na dapat pagtuunan ng pansin. Hindi ako tutol sa pagsupply ng itinuturing na lifeblood ng gobyerno. Walang naman talagang kaso kung tayong mga Pilipino rin ang makikinabang dito. Pero nararapat lang na lahat ng dapat sumunod ay nakakasunod (o mapasunod). 

Sa huli, ang sistema ng buwis ay hindi lamang sukat ng halagang binabayad, pero sukat din ng integridad. 

Pagdating sa usaping-buwis, isaalang-alang natin ang mga taong binubuwis ang lahat. – Rappler.com

Si Kamille Daquinag, 23, ay kasalukuyang nag-aaral ng BS in Applied Economics, Major in Financial Economics at BS in Accountancy sa Pamantasang De La Salle. Ang kanyang tesis sa ekonomiks ay ginawaran ng Outsanding Thesis Award.