Madalas, nasa paraan kung paano sinasabi ang tunay na mensahe. O sa lagay, halimbawa, ng constitutionally-mandated na State of the Nation Address (SONA) ng Pangulo, hindi lamang kung paano sinabi – na carefully crafted script at meticulously directed naman talaga unless mag-spontaneous utterances na naman ang Pangulo– kung hindi paano ipalalabas sa atin ang sinabi. Kung paano natin mapapanood, kung paano ibo-broadcast. Mensahe rin iyan. May madudukal na kahulugan.

Maraming layer ng pagkuha ng mensahe hindi man sa SONA ng Pangulo. Sa sociolinguistics, tinatawag itong Pragmatics. Gayunman, sa iba pang layer ng meaning-making – halimbawa kung paano ipinadala ang sinasabing mensahe (text ba o tawag o late-night pre-recorded press con) – pinag-aaralan ito nang husto sa Discourse Analysis, o ang analysis of language “beyond the sentence.” Palawak nang palawak. Mabusisi. Hanggang sa mismong anggulo ng camera, kung paano binuo ang video, ano ang tinanggal sa sinabi. Kasabwat ng pag-aaral na ito ang Semiotics, ang pagbibigay ng kahulugan at mensahe ng mga simbolo. Bago pa man ang SONA, ang mismong director na ng ibo-broadcast na event ang nagsabi ng kaniyang kahulugan sa mapapanood natin: “Pinoy na Pinoy.” Pero ito man ay interpretasyon ng kahulugan. Walang may monopolyo ng gusto nating isiping ibig sabihin higit sa salita. Kaya nga sa pagkakataong magsasalita ang Pangulo hindi lamang sa SONA, walang puwang sa ibang kahulugang maaari nating ilapat.

To begin with, dahil highly controlled setting ang mismong SONA bilang event, dapat malinaw na agad ang mensahe. Hindi ito parang ambush interview na hindi nakahanda sa mga itatanong ng media. Iyong naglalakad lang o papasok lang sa presidential car, saka lang tatanungin, “Sir, ano’ng balak ninyo sa pandemic as far as job creation is concerned? Sir, may malinaw na hakbang na po ba kayo paano bababa ang kaso ng COVID-19 sa bansa?” Hindi rin ito parang press con lamang na maaaring sagutin ng spokesperson o Cabinet secretary, vaguely, ang mga tanong ng “Paiimbestigahan po natin iyan.” Mga ganyan. Dapat walang ganyan. Lalo sa SONA.

Chances are, ilang linggo nang binubuo ang ulat kung ano ang estado ng ating bansa. Tabas dito, dagdag doon, pagpapalalim dito, pagpapalawak doon. Kung nangyari ang SONA at the advent of new media, mahalaga pang mapakinggan ang mismong sasabihin dahil limitado lamang ang pinagkukuhanan natin ng datos noon, lalo’t kontrolado ng estado ang impormasyon. Mahalaga sa bansa at mamamayan ang malaman buhat sa mismong Pangulo ang bersiyon niya ng estado ng bansa natin. Again, bersiyon niya.

Hindi na ngayon. Bawat kibot, maaaring pagkuhanan ng dry information o juicy interpretation. Kahit pa hindi bigyan ng prangkisa para mag-operate ang malaking estasyon ng media, o kahit pa kaliwa’t kanang kaso ang kaharapin ng mga pahayagan tulad ng Rappler, may mapipiga tayong kahulugan batay sa impormasyong ating nakuha.

Kaya nga dahil may pagsisikap kontrolin ang mapapanood natin, dapat malinaw na agad ang sasabihin ng Pangulo. At least malinaw ito sa mga bumabalangkas ng sasabihin ng Pangulo; mga sasabihing mostly dry figures and recycled but nonetheless meaty promises worthy of lengthy applause buhat sa constitutionally mandated audience ng SONA, ang dalawang kapulungan ng Kongreso na nagkatipon sa Batasan.

Bukod sa controlled ang setting, kung baga sa pagsulat ng kuwento, masinop din dapat ang pagbubuo sa mga characters o tauhan. Nakatutok na ang camera sa mga babanggiting pangalan. On cue. Close-up kay ganitong secretary, congressman, o diplomat. Tapos palakpakan uli. Sa ganitong panahon, lalo sa controlled, not to mention sanitized, setting, walang ipinauubaya sa spontaneity.

Dahil kung hindi, kahit carefully crafted ang script, madalas, sa mga hindi nakaplanong sasabihin nakatutok ang tainga ng marami. Doon dumadako ang atensiyon. Kaya hindi ko masisisi na ang mismong spokesperon ang nangunguna sa unnecessary presidential interpretation of humor. 

Mahalaga sa bawat isa ang paghahanap ng kahulugan sa sasabihin ng Pangulo, kung paano ito sinasabi, at kung paano gustong paratingin sa atin ang inaasahan nilang mensahe. Oo, pagninilayan natin ang bawat salita. Pero dapat conscious din tayo sa mga hindi sinabi pero ikinilos, ipinahiwatig, o sinadyang isaisantabi. 

Dahil madalas, nasa paraan kung paano ipinararating sa atin ang tunay na kahulugan at mas malalim na ibig talagang sabihin hinggil sa estado ng bansang ito. – Rappler.com

Bukod sa pagtuturo ng seminar in new media, pop culture, research, at creative writing sa Faculty of Arts and Letters, College of Education, at sa Graduate School ng University of Santo Tomas, research fellow din si Joselito D. De Los Reyes, PhD, sa UST Research Center for Culture, Arts and Humanities. Recipient siya ng 2020 Philippine Normal University Gawad Sulo for Eminent Alumni in the Field of Teacher Education.