Taong 2015 noong una akong nagturo bilang isang batang guro ng Araling Panlipunan sa isang pribadong paaralan. Isa sa mga hinawakan ko bilang guro ay ang ika-anim na baitang kung saan itinuturo ang ikalawang bahagi ng Kasaysayan ng Pilipinas (Pag-usbong ng Nasyonalismong Piipino hanggang kontemporaryong panahon). Sa baitang na ito matututunan ng mga mag-aaral ang mga pangyayari ukol sa panahon ng Martial Law o Batas Militar sa Pilipinas. 

Ayon sa Gabay Pangkurikulum ng Kagawaran ng Edukasyon, dapat ang mga mag-aaral ay nasusuri ang mga suliranin at hamon sa kasarinlan at pagkabansa ng mga Pilipino sa ilalim ng Batas Militar. Bilang guro ng Araling Panlipunan, ninais kong maipaintindi sa mga mag-aaral ko ang kahalagahan ng pagtalakay at pagsusuri sa mga pangyayari noong Batas Militar, lalo na ang pang-aabuso sa kapangyarihan ng mga Marcos at pagyurak sa karapatang pantao.

Sa loob ng apat na taon, hinawakan at itinuro ko sa mga naging mag-aaral ko ang Batas Militar. Isa ito sa pinaka-inaabangang leksyon namin noon, marahil sa mga kwento ng kanilang mga kaibigan at kapatid na nahawakan ko at naturuan ukol dito. Iba’t ibang mga gawain ang ipinagawa ko sa mga mag-aaral upang matulungan silang maintindihan at matutunan ang epekto ng Batas Militar sa Pilipinas. Isang beses pinakiusapan ko ang aming principal upang magkwento ng kanyang mga naging karanasan noong panahon ng Batas Militar. Kailangan ito upang magkaroon ng first-hand account ang mga bata sa mga pangyayari noong panahong iyon. Mas maniniwala sila kapag galing mismo ang mga impormasyon sa mga totoong taong nakaranas at nakaabot ng Batas Militar.

Isa pa sa mga ipinagawa ko ay ang pakikipanayam nila mismo sa kanilang mga magulang o nakatatandang kamag-anak na naabutan ang Batas Militar. Inaasahan ko na may mga lalabas na panayam na pabor o nagsasaad na maganda ang naging buhay noon. Ito naman talaga ang layunin ng gawain, alamin ang maling impormasyon at suriin ito sa klase. Hinayaan ko ito upang matuto ang mga bata na magsuri ng konteksto at dahilan ng mga nakuhang panayam. Sa loob ng klase, sinuri at inintindi namin kung bakit ilan sa kanilang mga magulang at kaanak na nakapanayam nila ay nagsabing mabuti at maayos noong panahong ito. Ipinunto ko sa diskusyon at lektura na ang pangunahing dahilan nito ay ang kawalan at kakulangan ng totoo at mapagkakatiwalaang balita o impormasyon noon dahil sa ang pahayagan at media ay kontrolado ng pamahalaan. Mahalaga ito upang maitama agad sa loob pa lamang ng paaralan ang mga maling impormasyon, pahayag, at misconception tungkol sa Batas Militar.

Bilang guro ng Araling Panlipunan, kailangang pumapanig tayo sa tama at makatotohan na sinusuportahan ng mga datos at tamang impormasyon. Nagpakita rin ako ng mga larawan ng mga biktima ng pang-aabuso at ipinabasa sa kanila ang ilan sa mga tala ng mga biktima ng Batas Militar. Gayundin, ipinakita ko ang ilan sa mga torture na ginawa ng mga militar sa mga mamamayan, sa pamamagitan ng simulation activity.

Bilang quarterly project, hinayaan ko ang mga mag-aaral ko na ituro ang Batas Militar sa pamamagitan nang pagbuo ng isang simpleng exhibit ukol dito. Inimbitahan namin ang mga mag-aaral sa ikalimang baitang upang makinig sa kanilang paliwanag ukol sa exhibit. Bilang guro, hinayaan ko na ang mga mag-aaral mismo ang maglipat at magsalin ng kanilang natutunan mula sa aming aralin tungo sa mga nakababatang mag-aaral na hindi pa alam ang Batas Militar. Daan na rin ito upang magsilbing primer sa mga leksyon at maaaring mapag-aralan nila kapag sila ay tumuntong na ng ika-anim na baitang. Gayundin, paraan din ito upang masanay naman ang mga nasa ika-anim na baitang sa pag-uulat at pagpapaliwanag sa iba na siyang kakailanganin naman nila pagtuntong ng high school.

Nakita ko ang unti-unting pagbabago sa isip at pananaw ng mga bata ukol sa Batas Militar. Sa kanilang paningin at pagkakaintindi, ang panahong ito ay hindi golden age, bagkus isang masalimuot na pangyayari at karanasan sa kasaysayan ng Pilipinas. Subalit kahit na ito ay masalimuot, hindi ito dapat malimutan at ibaon dahil mahalagang bahagi ito ng pagkatao nating mga Pilipino sa kung ano tayo sa kasalukuyan. Sa mga repleksyon at sagot ng mga bata, nakita ko na ang kahalagahan ng pagtuturo ng nasabing panahon upang hindi na maulit pa ang masalimuot na pagyurak sa karapatang pantao at pagkakalugmok ng bansa sa kahirapan. Ayon sa isang magulang na nakausap ko ay may pagkakataon na itinatama siya ng kanyang anak ukol sa Batas Militar dahil napag-aralan namin ito sa klase. Hanggang ngayon, aktibo ang ilan sa mga mag-aaral ko sa social media ukol sa maling impormasyon noong Batas Militar.

Mula sa mga ito, masasabi ko na sa panahon ng makabagong teknolohiya kung saan mabilis kumalat ang maling impormasyon, mahalaga ang isang guro. Siya ang magtatama sa maling impormasyon at magbibigay laya sa mga mag-aaral na suriin ang mga pangyayari sa nakaraan. Kung maituturo natin ng tama ang bahaging ito ng kasaysayan, maaaring may katulong tayo sa pagtatama at paglaban sa mga maling impormasyon. Kailangan lamang nating ilapit, ibaba sa antas ng mga mag-aaral, at ipaintindi ng naaayon sa pamamagitan ng mga gawain na ang kalayaang tinatamasa nila ngayon ay mula sa paghihirap at pagsasakripisyo ng mga biktima ng Batas Militar na pilit ibinabaon sa limot ng pamilyang dahilan nito.

Ayon sa kilalang manunulat at Holocaust survivor na si Eli Wiesel, “Indifference is always the friend of the enemy, for it benefits the aggressor – never his victim, whose pain is magnified when he or she feels forgotten”.

Sa panahong pinagtatalunan ang posisyon ng guro kung saan ba siya dapat pumanig, masasabi ko lamang na dapat kaming pumanig sa tama, sa katotohanan, hindi sa gitna, dahil ang pagpili sa gitna ay pagpili sa mali. Ang pagiging neutral sa panahon ngayon ay pagpili sa umaabuso. Ang pagiging tahimik sa panahon ng fake news at historical distortion ay pagtalikod sa sinumpaang tungkulin na magbigay kaalaman at kalabanin ang kamangmangan. – Rappler.com

Si Emerson I. Agra ay guro ng Araling Panlipunan. Siya ay dating Student Government Adviser at dating Academic Coordinator ng Junior High School Department sa Mercedarian School Inc., Quezon City.