DiliMall? So unsa man gyud siya? 

Ito ang naging reaksyon ng isang netizen sa X (dating Twitter) bilang tugon sa balitang inanunsyo ng UP Diliman University Student Council patungkol sa floor plans ng UP DiliMall, ang bagong shopping center na itatayo sa UP Diliman. Oo nga naman, kung hindi (dili) ito mall, ano ito? Isang pagtangkang paglako ng edukasyon. 

Karapatan ng bawat tao ang magkaroon ng kalidad na edukasyon, ngunit sa hirap ng buhay ngayon, hindi na opsyon pa ang mag-enroll sa mga pribadong institusyon. Kaya naman isa ang Unibersidad ng Pilipinas sa pangarap ng mga estudyante (kasama ako), dahil bukod sa libre ang mag-aral rito, kalidad rin ang pagtuturo — premier state university ba naman. Ngunit sa mga naglalakihang presyo ng mga paninda sa itatayong mall dito, deserve pa ba nito ang bansag sa kanya? 

Makikita sa floor plan nito ang Robinsons Easymart (na may laking 795.49 sqm) na nasa ground floor kasama ng mga restaurant na hindi maka-masa ang presyuhan. Mayroon ngang nilaan na espasyo para sa mga UP non-food tenants, tulad ng bilihan ng mga school supplies at photocopy services, ngunit nakapwesto naman ito sa second at third floor. Sabihin nating nagmamadali ang isang isko para makapagpa-photocopy ng kanyang ipapasang paper para sa susunod niyang klase. Makikipagsapalaran pa siyang umakyat ng ilang palapag para lang maka-avail ng basic student services kung maaari namang nakapwesto na ang mga ito sa kung saan accessible sa lahat — pero hindi, dahil ang accessible sa lahat ay ang Robinsons Easymart. 

Kulang na kulang ang mga pasilidad para sa mga estudyante, tulad na lamang ng mga dorms at study spaces, ngunit mas mauuna pa yatang magkaroon ng shopping center kaysa sa pagtayo ng mga ito na ilang taon nang isinisigaw ng sangkaestudyantehan. Ang dating student regent na si Siegfred Severino ay isiniwalat sa kanyang semestral report na prayoridad dapat ng mga state universities and colleges (SUCs) na makapagpatayo ng dorms na magbibigay tahanan sa 40% ng student population, ngunit ang reyalidad ay hindi ito umaabot sa porsyentong ito. 

Napatunayan na ng mga nagdaang commercialized spaces sa UP, tulad ng GyudFood, ang pagkabigo nitong paglingkuran ang sangkaestudyantehan at ang mga manininda. Ayon sa isang artikulo ng opisyal na pahayagan ng College of Social Sciences and Philosophy sa UP Diliman, hindi binigyan ng espasyo ang mga manininda sa nasabing food hub pagkatapos silang pangakuan ng dating presidente ng UP na maglalaan ang administrasyon ng espasyo para sa kanila. Ano ang kasiguraduhan na hindi ito mauulit para sa mga small business owners na maaapektuhan ng DiliMall? Ang espasyo ng UP ay para pagsilbihan ang komunidad nito, hindi para pamunuan ng mga dambuhalang negosyante…dahil ano nga ba ulit ang UP? Isang institusyon para sa edukasyon, at ang edukasyon ay hindi nilalako.

Ang kailangan ng mga estudyante ay printing services at study spaces, pero ano ang ibibigay sa kanila? Mga restaurant na P400 kada isang serving? Gym na may P1,000 membership fee? O di kaya’y appliances store para siguro’y ayusin na lamang ng mga estudyante ang sirang sistema ng institusyon. 

Tungo sa masa, para sa masa…ngunit may mga katanungang umaaligid sa kasabihang ito: para kanino ba ang establisyimentong DiliMall? Para kanino ang pagbibigay prayoridad sa mga malalaking negosyo habang nalulugi ang mga maninindang matagal nang kasama ng sangkaestudyantehan ng UP dahil sa abot-kayang halaga ng mga ito? 

Para kanino ang pilit na pagpasok ng komersalisasyon sa edukasyon? 

Para kanino ka ba talaga, UP? – Rappler.com

Si Erin Victoria Agapito ay isang BA Communication student sa UP Baguio.