[EDITORIAL] Totoo ba, soldiers never die, they just become mercenaries?

Madrama ang buhay ng pinaslang na gobernador ng Negros Oriental na si Roel Degamo. 

Naluklok si Degamo sa kapangyarihan dahil namatay sa sakit ang mga nakaupong gobernador at bise-gobernador sa loob lamang ng pitong buwan. Mula noon, naipanalo niya ang apat – opo, apat – na termino ng pagkagobernador. (Alamin dito kung paano siya nakatakbo nang lampas sa tatlong beses na pinapayagan ng Konstitusyon.)

Pero hindi ang masuwerte na sa bandang huli ay minalas na gobernador ang ating paksa.

Sa gitna ng drama, ano ang big picture sa pagpaslang kay Degamo? 

UNA. May kultura talaga ng patayan lalo na sa lokal na politika, at sa gitna nito ay ang hindi naman nalansag na private armies.

Sa termino ni Pangulong Ferdinand Marcos Jr., may pito nang asasinasyon na naganap. Nakaligtas sa tangka sa kanilang buhay sina Cagayan Vice Mayor Rommel Almeda; Lanao del Sur Governor Mamintal Adiong Jr.; at Mayor Ohto Caumbo Montawal ng Datu Montawal, Maguindanao del Sur. Nasawi naman sina Vice Mayor Danilo Amat ng Quezon, Quezon Province; dating Vice Mayor ng Lobo, Batangas, na si  Romeo Sulit; at dating mayor ng Lamitan City, Basilan, na si Rosita Furigay. Pampito na si Governor Degamo.

PANGALAWA. Epekto ito ng pagkalusaw ng disiplina sa pulis at militar nitong nakalipas na mga dekada. Ang mga unipormadong puwersa (retired, discharged, at maging mga nasa serbisyo pa) ay naging mistulang armadong lakas ng mga makapangyarihang pulitiko.

Anim na salaring nakamahabang firearms at nakadamit pansundalo ang nagsagawa ng masaker kay Degamo. Mga dati daw sundalo ng Philippine Army na “dishonorably discharged” ang mga sumugod sa distribution center. Dati pa ngang bodyguard ni Cagayan de Oro Representative Rufus Rodriguez ang isa sa mga suspek.

Hindi lang ‘yan – pinaslang si Degamo habang namimigay ng ayuda sa 4Ps beneficiaries – at may pito pang taong nadamay sa kanyang asasinasyon.

Ibinabalik nito ang bangungot ng private army ng mga Ampatuan ng Maguindanao na pumatay sa 58 na kamag-anak at abogado ng pamilyang Mangudadatu at mga mamamahayag.

PANGATLO. Direktang epekto ito ng practice ng AFP at PNP na pagpapahiram ng active-duty na sundalo at pulis sa pulitiko upang maging mga bodyguard. Hindi na nila amo ang taumbayan – ang tunay na amo nila ay ang mga mayor, gobernador, congressman, at senador na umaastang ninong nila. Pagretiro nila sa serbisyo, hulaan ‘nyo kung saan sila pupunta?

Bakit kailangan ng mga politician na ito ng security detail mula sa sandahatang lakas na pinasusuweldo ng taumbayan? Kung magkakaroon ng honest-to-goodness disarmament, kahit magsabunutan at magsuntukan ang magkakaribal na pulitikong kampo, walang masaker na mangyayari. 

Pero nananaginip kami. Simpleng pagpapatupad na lang ng law and order, hindi magawa sa mga probinsiya, pagbabaklas pa kaya ng mga armas at mga army?

Nagpadala ng elite unit ng 50 sundalo sa Negros island sina Defense Officer-in-Charge Carlito Galvez Jr. at AFP Chief of Staff General Andres Centino. Tandaan ‘nyo, mga ginoo, na bago naging goons-for-hire ang mga sundalong ito, tao ‘nyo sila. Sa bandang huli, ang umano’y “bad apples” ay repleksiyon ng pinanggalingan nila – kung saan talamak ang kultura ng impunity, kuwestiyonable ang respeto sa kahalagahan ng buhay, at kung saan mahina na ang kapit ng propesyonalismo.

‘Yan ang epekto ng pagdikit ng mga sundalo sa mga trapo.

PANG-APAT. Tinalakay natin ang mga institusyon ng pulis at militar. Dumako naman tayo sa mga padrinong nagpayabong sa sistema ng soldiers-for-hire: ito ang dynasties na gagawin ang lahat makapang-agaw lang ng kapangyarihan. Sa mga probinsiya, halos kakambal na ng mga dinastiya ang warlordism.

Sa konklusyon, mapa-extrajudicial killings o mapa-political killings, estado ang pinagmulan ng mga baril at mga kumakalabit sa gatilyo. 

Ang pamahalaan ang nagpanatili ng kultura ng patayan at impunity. Ang sandatahang puwersa ang nagpanganak sa mga soldiers-for-hire. Tandaan natin iyan, lalo na kapag nagmamalinis ang mga heneral na may binuo silang elite unit upang sumubaybay sa mga dating sundalo.

Sa Pilipinas ba, some soldiers never die, they just become mercenaries? – Rappler.com