[EDITORIAL] Ang tawag ng kasaysayan kay Leila de Lima

Pitong taon ang nawala sa buhay ni Leila de Lima nang ikinulong siya ng dating presidente Rodrigo Duterte at ng justice secretary nito na si Vitaliano Aguirre II, at hindi na ito maibabalik. Para sa ating mga pangkaraniwang tao, sapat na ang halos pitong taon upang magkaroon ng grade 1 na anak, makapagtapos ng kolehiyo at magkaroon ng master’s degree, o di kaya’y maging matagumpay sa karerang ating napili.

Nasa buod ng persekusyon ni De Lima ang kanyang pagiging babae. Sa simula pa lang winasak ng mga alipores ni Duterte ang pagkatao ni De Lima sa isang House hearing na nagmistulang tsismisan session ng mga misogynist na lalaking kiliting-kiliti sa detalye ng isang relasyong wala silang karapatang kalkalin. (Narito ang video.)

Promotor si dating justice secretary Aguirre, pero sa mismong hearing, nahubaran ang woman-haters at male chauvinists na sina dating representative Reynaldo Umali, dating 1-Ang Edukasyon representative Salvador Belaro Jr., dating Capiz representative Fredenil Castro, dating Ilocos Norte representative Rodolfo Fariñas, at dating Kabayan representative Harry Roque. Lahat ng “climax congressmen,” maliban sa isa, ay wala na sa kapangyarihan. Si Umali, namayapa na. ‘Yan din ang nagagawa ng pitong taon.

Si Aguirre? Matatandaan siya ng kasaysayan bilang justice secretary na sumalaula sa sistema ng hustisya at isinalpak ang isang kasinungalingan na ‘sing sagwa ng peluka niya sa sangay ng gobyerno na dapat nagtatanggol sa katotohanan.

Habang nakakulong si De Lima, malinaw ang mensahe ni Duterte: Kung ang isang dating justice secretary, dating Commission on Human Rights chairperson, isa sa pinaka-in demand na election lawyer ng bansa, at isang bar topnotcher ay nakaloboso ko, kayo pa?

Pero kay De Lima ang huling halakhak: Hindi siya napawalan sa bisa ng “humanitarian” mercy ng mga nasa poder. Na-dismiss ang mga kaso niya batay sa mga merito nito, sa kabila ng pag-ilag ng mga huwes na hawakan ang kanyang mga kaso. Sa totoo lang, dumaan sa butas ng karayom si De Lima sa pagpapabasura ng mga trumped-up charges laban sa kanya habang pinagkakaitan ng bail: kinailangan pa niyang ipa-inhibit ang ikatlong hukom na may conflict of interest at sa bandang huli ay na-expose na wala palang kakayanang maging patas.

Tulad ng sinabi ni Senadora Risa Hontiveros, “Leila paid the steepest price” sa sinuman sa oposisyon. Siya ang binaboy ang pagkababae, siya ang pinutulan ng contact sa mundo – walang gadget, walang modern amenities, at nagpapadala lang ng hand-written letters sa pamilya, kaibigan at kapanalig. Siya ang bumaling sa mga galang pusa sa Crame upang maibsan ang lungkot at isolation noong panahon ng pandemya.

Ngayo’y natatanto na natin ang colossal miscalculation ni Duterte na walang naiintindihan kundi dahas sa pagkukulong at pang-aalipusta kay De Lima. 

Sabi nga ni former dean Tony La Viña, ito ang “Mandela moment” ni De Lima. Puwede na ring sabihin na ito ang kanyang “Ninoy moment.”

Kilala ng Rappler ang dating senadora bago siya makulong, at masasabi namin na isang mas matatag, mas ispirituwal, mas hindi makasarili, at mas kahanga-hangang babae ang lumabas sa gate ng custodial center ng Crame noong gabi ng Nobyembre 13, 2023.

Pinanday ng apoy ng pang-aapi at pagkakakulong si De Lima. Ngayon, may isa pang pinuno ang oposisiyon na hindi mangingiming magsalita at taglay ang badge of honor ng pagtindig ng pitong taon laban sa pambubusal ng estado.

At sa kabila ng pagkadismaya ng mga kaibigan, hindi tinanggap ni De Lima ang “house furlough” o ang dropping of charges based on “humanitarian grounds” na alok ni Presidente Ferdinand Marcos Jr. Hindi siya umalis sa Crame sa kabila ng hostage-taking na naganap doon kung saan muntik na siyang mamatay courtesy ng patalim sa kanyang leeg na itinutok ng hostage-taker.

Malaya na ang prisoner of conscience na si De Lima – at dapat maintindihan ng mga remnants ni Duterte ang kahulugan nito. She did not go quietly into the night – tulad ng inasahan ni Duterte – at lalong hindi natin nakikitang mananahimik siya ngayong malaya na siya.

Ngayon pa lang, maaaninag na ang “amazing grace” ni De Lima. Sabi niya kay Duterte, “Patawarin nawa siya ng Diyos.” Pero hindi siya nag-atubiling sabihin, this early in her release, na tutulong siya sa International Criminal Court. Dahil si De Lima ang nag-collate at nagbuo ng larawan ng Davao Death Squad ni Duterte noong ito’y alkalde pa. 

Tatlong bagay ang matingkad sa paglaya ni De Lima – una, it takes a woman to boldly stand up to a misogynist administration. 

Pangalawa, hamon kay De Lima na itayo ang bandera ng oposisyon na dinurog ng disinpormasyon at kaduwagan; ang pagpapasigla sa pink movement na umusbong sa pagkandidato ni Leni Robredo; at ang pagtatanggol sa mga babaeng inaalipusta ng lipunan dahil sila’y babae at walang boses.

Pangatlo, humaharap si De Lima sa napakalaking hamon – ‘sing laki ng pagbubuno niya ng halos pitong taon sa bilangguan. Ito ang ipagpatuloy ang pagkakamit ng hustisya sa tinatantiyang 27,000 na namatay sa giyera laban sa droga. At bilang dating CHR chairwoman na nag-imbestiga kay Duterte, eto na siguro ang huling tawag ng kasaysayan kay De Lima.

Sabi nga, “the truth will set you free,” at literal itong nangyari sa dating senadora. May sariling trajectory ang hustisya at maaaring makamit ito sa bandang huli – basta’t hindi natin lilimutin ang pagwe-weaponize ng batas laban sa isang Leila de Lima. – Rappler.com