Ang eleksiyon 2022 ay masasabing isang malaking budol.

Ayon sa pinakabagong partial at unofficial results ng eleksiyon 2022 – mga resultang maaaring makita sa microsite ng Rappler – mukhang isa na namang Marcos ang mauupo sa Malacañang.

As of May 11, base sa 98.32% ng mga presinto, nakuha ni Ferdinand Marcos Jr ang tumataginting na mahigit 31 milyong boto, o 58.7% ng mga boto so far. 

Mahigit doble iyon ng 14.8 milyong botong nakuha ni Vice President Leni Robredo, na katumbas ng 28% ng mga boto. 

Ito rin ang kauna-unahang pagkakataong magkakaroon tayo ng “majority president,” o presidenteng nakakuha ng lagpas kalahati ng mga boto. (Matatandaang 39% lang ng boto ang nakuha ni Rodrigo Duterte noong 2016.)

Samantala, kumpara kay Bongbong ay mas marami pa ang mga botong nakuha ni Sara Duterte sa karera sa pagka-bise presidente, both in absolute and relative terms: 31.5 milyon o 61.28% ng mga boto. 

Ang bilang ng botong iyon ay lagpas tatlong beses ng mga botong nakuha ni Kiko Pangilinan.

Obviously, landslide ang panalo nina Bongbong at Sara.

Kung titingnan ang mapa ng Pilipinas, pulang-pula ang buong bansa maliban sa Batanes (walang solid north!), Quezon, Bicol region, Northern at Eastern Samar, Panay Island except Aklan, at Negros Occidental na pawang pink. Samantala, ang Saranggani ay para kay Pacquiao, at ang Lanao del Sur ay para kay Faisal Mangondato.

Sa pangkalahatan, na-sandwich ng pula ang pink. Mistulang gumana ang naratibo nilang “unity” ng norte at timog, ng tigre at agila.

Tugma sa surveys

Maraming tao – lalo na ang mga supporters ni VP Leni Robredo – ang ’di makapaniwalang umabot ng 31 milyon ang boboto para sa anak ng diktador. ’Di rin sila makapaniwalang aabot sa lagpas 16 milyong boto ang lamang ni Marcos Jr. kay VP Leni. 

Anyare?

Sa isang banda, hindi na dapat masyadong kagulat-gulat iyon, dahil tugma ang mga resulta sa datos ng reputable na survey firms tulad ng Pulse Asia. 

Bagama’t may room for improvement talaga ang methodologies ng ilang survey firms, lumalabas na ang kanilang national results ay accurate naman at sumasalamin sa pulso ng taumbayan – katulad ng nangyari sa mga nakaraang halalan.

Pero suriing mabuti ang datos. Noong April 16-21, sinabi ng Pulse Asia na 23% lang ang boboto para kay Robredo. Pero sa partial and unofficial results, 28% ng boto ang napunta sa kanya. May agwat na 5 percentage points, lagpas sa 2 percentage points na margin of error. 

Ibig sabihin, sa pagitan ng April 16-21 at eleksiyon noong May 9, mukhang mas marami pang mga nahimok na bumoto para kay VP Leni, siguro dahil sa intense na house-to-house campaigns o sa pagkalaki-laking rallies. 

Gayunpaman, kahit ma-extend pa ang kampanya, mahirap talagang makapag-convert at magdagdag na milyon-milyong boto upang maungusan ang pagkalaki-laking lead ni Marcos Jr.

Bakit sila?

Bakit maraming Pilipino ang bumoto para kina Bongbong at Sara?

Ito ba’y dahil sa kanilang kagalingan, kwalipikasyon, at track record sa serbisyo publiko? Malamang hindi.

Unang-una, dropout si Bongbong mula sa Oxford University, kung saan ibinagsak niya ang economics at politics. Nagsinungaling din siyang nakakuha raw ng degree roon. Ayon naman sa kanyang kapatid mismo na si Senator Imee Marcos, walang trabaho si Bongbong sa nakalipas na anim na taon. Walang ginawa. 

Si Sara naman, mayor ng Davao City, ay walang track record sa serbisyo publiko sa pambansang pamahalaan.

Ang totoo, sumakay lang sina Bongbong at Sara sa imahe ng kanilang mga diktador na ama.

Halimbawa, laging bukambibig ni Bongbong ang legacy ng amang diktador, lalo na ang ideya na “golden age” ng Pilipinas ang Batas Militar. Uulitin ko: Hindi. Ito. Totoo. 

Sa katunayan, naranasan ng bansa ang pinakamalalang krisis pang-ekonomiya nito noong Batas Militar, dulot ng maling pamamalakad sa ekonomiya at katakot-takot na korapsiyon. (BASAHIN: Babangon muli? Mga Marcos ang nagpadapa sa ekonomiya at bansa)

Gayunpaman, ang mga baho ng Batas Militar ay epektibong ibinaon at pinagtakpan ng trolls, social media managers at operators, at iba pang disinformation architects sa YouTube, TikTok, Facebook, atbp. (BASAHIN: Marcos Jr benefited from Facebook – study)

Samantala, si Sara naman ay nakinabang sa patuloy na popularidad ng ama, na may net satisfaction rating noong Disyembre 2021 na +60%. 

Mataas iyon at kakaiba. Lahat ng nakaraang pangulo kasi, pababa nang pababa ang ratings lalo na sa dulo ng kanilang mga termino. Pero hanggang sa dulo parang nasa “honeymoon stage” pa rin ang ratings ni Duterte. At iyon ay sa kabila ng palpak na war on drugs, palpak na Build, Build, Build, katrayduran sa West Philippine Sea, atbp. 

Samakatuwid, kaliwa’t kanan ang reports hinggil sa mga kapalpakan ng rehimeng Duterte. Ngunit parang wala lang sa taumbayan. Mahal pa rin nila si Duterte. At nag-translate ito sa mga boto para kay Sara.

Fake news, sirang education system

Sinisimbolo nina Bongbong at Sara ang korapsiyon, dynasties, at traditional politics. Ngunit masasabing ibinoto sila ng madla dulot ng mga kasinungalingang naglipana sa social media.

Halimbawa, sabi ng isang fan ni Bongbong matapos ang eleksiyon, “Si Marcos daw ay magnanakaw pero nag-internet ako, mali pala ang napapakinggan ko sa mga balita.” 

Sabi naman ng isa pa, “Naniwala ako before na masama ang mga Marcos pero dahil sa paglaganap ng social media, dito ko nakita na mali lahat ng binintang sa mga Marcos. Dahil sa social media.” 

Ang problema, algorithms ang nagpapatakbo ng kung anong nakikita natin sa ating Facebook, YouTube, TikTok, Twitter feeds. At gamit ang algorithms na iyon, ipinapakita lang sa atin kung ano’ng gusto nating makita, base sa nakaraang tiningnan natin. Hinihimok din tayong maging emosyonal at makaramdam ng nostalgia o galit upang lalo tayong ma-adik sa platforms na iyan.

Mayroon ding malawak na disinformation network ng trolls, social media operators, atbp. na sadyang nagpapakalat ng mga mensaheng makabubuti sa imahe ng mga Marcos at Duterte – at ipinapatakbo ng sandamukal na pera.

Tuloy, sa karera sa pagkapangulo, nagmumukhang magaling ang inutil na si Bongbong dahil sa mga social media pictures ng mga proyekto ng ama, tulad ng mga gusali at tulay at ospital. 

Samantala, ang pananaw kay VP Leni – na napakaraming nagawa para sa bayan sa pamamagitan ng Office of the Vice President – ay umiinog sa “Leni Lutang” o “Leni Lugaw.” Mga katagang ubod ng mature, ano?

Ilang porsiyento kaya ng mga boto ngayong halalan ang dahil sa social media algorithms? At ilang porsiyento ang dahil sa totoo at rasyonal na pag-iisip ng mga Pilipino? 

Sa ibang salita, kung ’di sana malaganap ang disinformation sa social media, ganito pa rin kaya kalaki ang naging lamang ni Bongbong kay VP Leni?

Nabudol din tayo ng social media platforms dahil sa bulok na sistemang pang-edukasyon natin, na hindi humihimok ng critical thinking at napakahina pagdating sa civic education (kung mayroon man). Lumabas din sa ilang international tests na kulelat ang Pilipinas sa buong mundo pagdating sa math, science, at reading comprehension.

Ang pinakamalala, sa ilalim ng paparating na Marcos presidency 2.0, mukhang lalong lalaganap ang fake news at lalong masisira ang sistemang pang-edukasyon.

Sa halip na ipasara ang troll farms, malamang lalo pang popondohan ang mga ito upang lalo pang pabanguhin ang imahe ng mga pamilyang Marcos at Duterte. Bakit ipasasara kung troll farms mismo ang nasa likod ng kanilang pagkapanalo?

Samantala, sinabi na ngayon pa lang ni Bongbong na itatalaga niya si Sara bilang education education secretary.

Jusko. Mabubudol ba ulit ang bansa sa mga susunod na eleksiyon? Kailan hihinto ang bangugnot na ito? – Rappler.com

JC Punongbayan, PhD is an assistant professor at the UP School of Economics. His views are independent of the views of his affiliations. Follow JC on Twitter (@jcpunongbayan) and Usapang Econ (usapangecon.com).