Sa wakas ay nabubuo na ang economic team ni incoming president Ferdinand Marcos Jr.

Noong Lunes, May 23, sinabi ng kampo niya na si Arsenio Balisacan ang magiging director-general ng National Economic and Development Authority (NEDA). Kasalukuyan siyang chairman ng Philippine Competition Commission.

Noong Huwebes naman, May 26, inanunsiyo na lilipat si Benjamin Diokno mula sa pagiging gobernador ng Bangko Sentral ng Pilipinas (BSP) papunta sa pagiging kalihim ng Department of Finance. Papalit sa kanya bilang gobernador ng BSP si Felipe Medalla na kasalukuyang miyembro ng Monetary Board.

Maraming pagkakapareho sina Balisacan, Diokno, at Medalla.

Una, pare-parehas silang may doctorate in economics mula sa US: si Balisacan mula sa University of Hawaii at Manoa, Diokno sa Syracuse University, Medalla sa Northwestern University.

Pare-pareho rin silang graduates ng University of the Philippines at dating propesor sa UP School of Economics (UPSE) sa Diliman. Sina Balisacan at Medalla, parehong naging dating dekano ng UPSE. Naging guro ko pa noon si Medalla sa Public Economics, at isa siya sa favorite profs ko – sobrang galing, super witty funny pa.

Kilala at respetado rin silang tatlo bilang researchers. Si Balisacan, halimbawa, ay kilala internationally bilang isa sa leading researchers ng poverty at agricultural economics sa Pilipinas. Noong 2000s, direktor siya ng SEARCA (Southeast Asian Regional Center for Graduate Study and Research in Agriculture) sa UP Los Baños.

Malawak din ang experience ng tatlo sa gobyerno.

Si Diokno ay tatlong beses nang nanilbihan sa Department of Budget and Management noon: undersecretary noong 1986-1991 sa panahon ni dating pangulong Cory Aquino, secretary noong 1998-2011 kay Erap Estrada, at 2016-2019 kay Rodrigo Duterte. Hinirang din siya ng isang UK-based magazine bilang “world’s best central banker” ngayong 2022.

Si Balisacan naman, dati nang undersecretary sa Deparment of Agriculture noong early 2000s, at noong 2012-2015 ay NEDA chief sa panahon ni dating pangulong Noynoy Aquino. (For full disclosure, ako ’yung head executive assistant ni Balisacan at nakatrabaho ko siya noong 2014-2015.)

Si Medalla naman, dating head ng NEDA noong panahon ni Estrada (1998-2001), at miyembro ng Monetary Board mula pa noong 2011.

Samakatuwid, pagdating sa credentials, competence, at experience sa gobyerno, hindi matatawaran ang tatlong miyembrong ito ng economic team ni Marcos Jr. Certified powerhouse.

Ang isa pang economic manager na itinalaga ni Marcos Jr. – si Alfredo Pascual bilang kalihim ng Department of Trade and Industry – ay dating presidente ng UP.

Naisip ko lang: paano kaya ipasasara ang UP (tulad ng hiling ng isang kilalang Marcos Jr. supporter) kung panay galing UP ang kinukuhang economic manager ni Marcos Jr.?

Mga hamon sa ekonomiya

Kakailanganin talaga ni Marcos Jr. ng powerhouse economic team dahil kaliwa’t kanan ang kinakaharap na problema ng ating ekonomiya. Ibang-iba kasi ang ekonomiyang mamanahin ni Marcos Jr. sa minana ni Duterte noong 2016.

Magbabanggit ako ng apat na malalaking hamon ngayon:

Una, sa umpisa ng Marcos Jr. administration ay nakararanas tayo ng sobrang bilis na pagtaas ng presyo ng mga bilihin. Umabot sa 4.9% ang inflation noong April, pinakamataas sa loob ng tatlong taon.

Ang BSP – sa pamumuno nina Diokno, Medalla, at iba pang miyembro ng Monetary Board – ay nagtaas na ng kanilang policy interest rate. Asahan na susunod ang interes sa mga pautang ng mga bangko. Ito’y ginawa nila upang hindi masyadong gumastos ang mga tao sa hinaharap, at maawat ang pagtaas ng presyo ng mga bilihin.

Kumbaga sa kotse, masyado na itong matulin at kailangan nang apakan ang brake. Pero ‘di pa sure kung gagana agad ang brake na iyon, at kung kailangan pang diinan soon.

Pangalawa, dambuhala ang utang ng gobyernong dadatnan ni Marcos Jr. – pinakamataas mula noong panahon ng kanyang amang diktador.

Noong Marso, umabot na sa P12.68 trilyon ang utang ng Pilipinas. Umabot na rin sa 63.5% ang debt-to-GDP ratio, o porsiyento ng utang sa kita ng bansa.

Magiging malaking hamon sa Marcos Jr. administration kung paano mababayaran agad ang utang na iyon. At ngayon pa lang, nagpapahiwatig na si outgoing Finance Secretary Carlos Dominguez III na malamang kakailanganing magpataw ng bagong buwis si Marcos Jr. upang mabayaran ang nasabing utang. (Tatalakayin pa natin ito nang masinsinan sa susunod na article.)

Pangatlo, may nakaamba tayong “food crisis” ayon kay Agriculture Secretary William Dar.

Bagama’t ‘di sakop ng economic team ang agriculture policy per se, isang agricultural economist si Balisacan at makatutulong din siguro siya sa pag-awat ng food crisis. (Baka makatulong din siyang i-manage ang expectations ng mga tao hinggil sa imposibleng pangako ni Marcos Jr. na P20/kilo ng bigas.)

Pang-apat, kailangang umarangkada ng ekonomiya upang tuluyang makabangon mula sa pandemya.

Tandaan noong 2020, sumadsad ang ekonomiya natin nang halos 10%. To be fair, mataas na ulit ang growth noong unang quarter ng 2022 (nasa 8.3% ang GDP growth), at ang kita ng bansa ay nakabalik na sa pre-pandemic level.

Ngunit malayo pa rin ang tatahakin nating landas para makabalik ang GDP sa long-run o pangmatagalang trend nito.

Kailangan ng bansa ang patuloy na infrastructure development (na dapat sana’y mas nakasentro sa commuters imbes na sa car owners), pag-improve sa “ease of doing business” at panghihimok sa investors dito at abroad, at ang pagtatag ng mas maraming social safety nets upang makinabang naman ang mas maraming Pilipino sa paglago ng ekonomiya.

‘Deodorizers’?

Sa mga nakalipas na linggo, maraming nagtaka kung bakit late nang mag-announce si Marcos Jr. ng kanyang economic team. (BASAHIN: Nasaan na ang economic team ni Marcos Jr.?)

Ayon sa maraming nakausap ko, malamang indikasyon ito na maraming ekonomistang tumanggi sa alok ni Marcos Jr. upang magsilbi sa gobyerno. (Halos 300 ekonomista ang pumirma sa “Economists for Leni” statement noon, kabilang ang limang dating NEDA chiefs.)

Mabuti magagaling at experienced ang papasok na miyembro ng economic team ni Marcos Jr. Pero may mga nagsasabi ring baka maging “deodorizer” lang sila na ’di hamak na magpapabango sa pangalan ni Marcos Jr. at sa gobyernong bubuuin niya.

Ganitong-ganito ang nangyari noong panahon ng diktador na si Marcos. Itinalaga niya ang samut-saring ekonomista na pawang matataas din ang pinag-aralan.

Base sa class notes namin noon ni Professor Emeritus Noel de Dios ng UPSE – noong nagturo kami ng Martial Law economics – kabilang sa Marcos technocrats noon ay sina Gerardo Sicat (PhD, MIT), Cesar Virata (MBA, UPenn), Jaime Laya (PhD, Stanford), Manuel Alba (PhD, Northwestern), Vicente Paterno (MBA, Harvard), O.D. Corpuz (PhD, Harvard), Vicente Valdepeñas Jr (PhD, Cornell), Placido Mapa (PhD Harvard), at Roberto Ongpin (MBA, Harvard).

Ang reputasyon ng mga taong ito (lalaki) ay ginamit o kinasangkapan ng rehimeng Marcos upang makautang ang diktadura ng sandamakmak na pera mula sa World Bank, IMF, at ibang creditors.

Ito’y nauwi sa mahigit $25 bilyong utang at isang full-blown debt crisis noong 1983-1985. (BASAHIN: Marcos debt: Ano ang katotohanan?)

Bagamat kumbinsido ang technocrats ng nakatatandang Marcos na nagsisilbi sila sa bayan at pumigil sa tuluyang pang-aabuso ng mga Marcos at kanilang cronies, naging enablers din sila ng rehimen: tumulong sa paglago ng negosyo ng cronies, at tumulong sa pag-legitimize at pagtagal ng diktadura.

Bukod dito, bagama’t okay ang economic team ni Marcos Jr., questionable din kasi ang mga makakasabay nila sa executive branch, tulad ni Sara Duterte bilang education secretary (educator ba siya?), ang red-tagger na si Boying Remulla bilang justice secretary, at ang vlogger at dating suspended lawyer na si Trixie Angeles bilang PCOO head at press secretary. (Noong 2013 nag-tweet siya na “True justice is when we see at least Imelda Marcos in jail.” Awkward…)

Sa huli, sigurado akong gagawin ng powerhouse economic team ni Marcos Jr. ang kanilang trabaho para sa bayan. At bagama’t maituturing silang “Marcos technocrats,” nag-iba na rin kasi ang ibig sabihin noon – kasabay ng pag-evolve ng ating ekonomiya mula noong Batas Militar.

Halimbawa, kung dati ginamit ni Marcos ang technocrats niya upang mangutang, malamang gagamitin ni Marcos Jr ang kanyang technocrats upang maghanap ng mga paraan para magbayad-utang.

Pero sana, hayaan silang gawin ang kanilang trabaho, at hangga’t maaari ’di na masyadong madawit pa sa politika. At the very least, isipin na lang nating things could be very bad kung ang inilagay sa economic team ay kung sino-sino lang. – Rappler.com

JC Punongbayan, PhD is an assistant professor at the UP School of Economics. His views are independent of the views of his affiliations. Follow JC on Twitter (@jcpunongbayan) and Usapang Econ (usapangecon.com).